Ürün tasarımında koku arayüzünün kullanımı ve etkileşimleri

Abstract

Doğum anından itibaren tüm canlıların temel yaşam mücadelesi, dış uyaranları algılamak, edinilen bilgileri yorumlamak ve bu veriler ışığında, doğaya adaptasyonunu güçlendirecek davranış biçimleri geliştirmektir. Dış dünyayı duyularımız ile algılarız. Bunlardan biri, birçok tür için adaptasyon sürecinde hayati önem taşıyan, koku alma duyumuzdur. Hayatımızın her anında, her nefesimizle birlikte engellenemez bir şekilde koku alır ve farkında olmadan kokular tarafından yönlendiriliriz.İnsanoğlu dahil birçok canlı, barınma, beslenme, eş seçimi ve tehlikelerden sakınma gibi temel davranışlarında, kokularla sağlanan görünmez iletişim kanallarını kullanır. Bu çalışmada, kokuların ürün tasarımıyla olan etkileşimi, kokuların, algılama, değerlendirme, yönelim gibi noktalarda üstlendiği rolün çok boyutlu ve keşfedilmeye açık yapısından dolayı seçilmiştir. Amaç, kokuların -istemli yada istemsizce- ürünlerde üstlendiği/üstlenebileceği görevleri incelemek olduğu için, konunun gelişimi izin verdiğince, kokunun ürünün kendisine dönüştüğü durumlar inceleme kapsamı dışında tutulmuştur.Dört bölüm olarak ele alınan bu çalışmanın giriş bölümünde, çalışmanın amacı ve izlenilen yöntem açıklanmıştır. İkinci bölümde koku kavramı genel olarak tanımlanmış, sınıflandırılmış, insanlarda koku alma duyusunun fizyolojik yapısı, kokuların insan psikolojisine etkileri ve sosyo-kültürel anlamda konumlandırılışı araştırılmıştır. Üçüncü bölümde, kokunun objeleri algılamamızdaki rolü, arayüz kavramından yola çıkarak açıklanmış, koku yayan ürünler sınıflandırılmış, kokunun ürün tasarımındaki kullanım alanları ve teknolojik gelişimi incelenmiştir. Sonuç bölümü olan, dördüncü bölümde ise, elde edilen bulgular doğrultusunda, kokuların ürün tasarımında kullanımının hangi yönde genişletilip geliştirilebileceğine dair çıkarımlar yapılmıştır.

Since the moment of birth, the basic struggle of survival for all creatures is to detect external stimuli, to read all the information which is gathered by the senses and to develop behaviors to enhance the adaptation to the nature by using the light of processed datas. We feel all the external world by our senses. One of these senses is the sense of smell which has the vital importance for many species. Every moment of our lives, we smell by our every breath, in a not preventable way and directed by the scents in an uncontrollable way. Lots of creatures including human beings, are using the sense of smell as an invisible communication channel, for housing, finding nutrition, mate selection and avoiding from danger.In this study, the interaction of the smell with product design is chosen, because of the multi-dimentional structure of the role that smell takes place; such as perception and orientation. Main purpose of the thesis is, to analyze the functions of smell at product design process. Therefore, the situation which the smell turns into the products itself is out of the scope in this study.The beginning part of the study is explaining the purpose and research methods of the subject. In the second part, the smell is generally defined and classified, physiology of the sense of smell and its phsychological effects on human being is explained, sociological and cultural connections have been researched. The third part is about the role of the smell on our product perception, the usage of smell as an interface in product design and the technological developments in the field. In the conclusion part, the evaluation of the obtained data and future expactations on the usage of smells in product design is studied.