Modern bir mimari temsil ve performans aracı ya da mimarlıkta diyagram

Abstract

Tez çalışmasının konusu `modern bir mimari temsil ve performans aracı olarak diyagram ve mimarlık tarihi ve kuramı içindeki dönüşümü'dür. Çalışmanın hedefi, modernleşmenin bilimsel bir icâd olarak araçsallaştırdığı diyagramın mimarlık kuramındaki konumunun tarihsel zeminini ve kuramsal çerçevesini tespit etmektir. Bu nedenle çalışma, diyagram kavramının mimarlık tarihindeki farklı amaçlara yönelik kullanımlarına ve bu kullanımların meşrûiyetini sağlayan epistemolojik, metodolojik, ideolojik ve felsefî oluşumlara odaklanmıştır. Söz konusu oluşumlar çalışmanın kavramsal `alt-yapı'sını oluşturan bir bağlam meydana getirecek biçimde ele alınmışlardır. Bu bağlam, genel tanımlardan, diyagramın üzerinde temellendiği alan olarak mimari tasarım ve temsilinin genel tarihinden, modern mimari diyagramın kökenin ve/ya biçimsel ilkelerin ve mimari üretim sürecinin planlanması ve modern mimari ürünün temsili olarak araçsallaşmasından, ve postmodern dünyada temsil-odaklı olmaktan performans-odaklı olmaya dönüşümünden oluşan dört yapıyı taşımaktadır. Çalışmada izlenen yöntem, bir yandan söz konusu kavramsal alt-yapıları birincil kaynaklardan kurmak, öte yandan mimarlık kuramı alanındaki `diyagram' yazınını toplu bir biçimde irdeleyerek bilgilerini söz konusu alt-yapıların belirlediği düzen içinde bir ağörgüsü oluşturacak biçimde dağıtmaktır. Amaç, herhangi bir diyagram kavrama ve kullanma biçimini yargılamak değil, diyagramın modern bir icâd olarak mimarlık kuram ve tasarımında farklı dönemlerde sağladığı olanakları ve sınırlarını belirlemek, tasarım kuram ve yöntemleri oluşturma yetisine işaret etmek ve günümüzün yeni toplumsal, teknolojik, kültürel koşullarına uyum sağlama potansiyelini bildirerek tartışmaya açmaktır. Antikite'den beri varolan bir terim olan `diyagram'ın mimarlık bilgisinin dünyevîleşerek içkinleşmesi sonucu mimari tasarım sürecine girişine modernleşmenin çelişkileri, karmaşıklıkları ve krizleri eşlik etmiştir. Bu nedenle, modern tasarım ve temsil gereksinimlerini yanıtlayacak özelliklerle donatılan diyagram daima bu sorunlu alanda yerleşmiş, bilgi ve nesne, işlev ve biçim, düşünce ve tasarım arasındaki modern yarıkta aracılık yapmış, ve yarığın apaçık bir biçimde görünür hale geldiği, `olay'larla dolduğu günümüzde mimarlık söylemi ve üretimi için yeniden güncel bir tartışma ekseni oluşturmuştur.

The theme of the thesis is `diagram as a modern architectural representation and performance apparatus and its transformation within the history and theory of architecture?. The aim of the thesis is determining the historical ground and theoretical limitation of diagram?s position in architectural theory, of which is instrumentalized as a scientific invention by modernization. Therefore, the thesis is focused on the ways of usage of the concept of diagram in the history of architecture directed towards different aims and epistemological, methodological, ideological and philosophical formations which legitimated them. These formations are considered as a context which constructs the conceptual infrastructure of thesis. This context supports four structures: general definitions; the general history of architectural design and representation, which is the field on which the diagram is based; the instrumentalization of modern architectural diagram as representation of origin or/and formal principles, planning of architectural production process and modern architectural product; the transformation of modern architectural diagram from representation towards performance in postmodern world. The method of the thesis is, on the one hand, constituting the conceptual infrastructures from primary sources, and on the other hand, distributing the data within the network determined by the order of those infrastructures via examining the `diagram? literature in the theory of architecture. The aim is not to justify any way of understanding and usage of diagram, but to determine limits and possibilities of diagram as a modern invention in architectural theory and design, to point out its capacity to constitute design theories and methods, and to inform and discuss its potential to adapt to recent sociological, technological, cultural conditions. As the result of the process of immanent-being of the architectural knowledge via being profane, the access of `diagram?, born in Antiquity as a term, into the process of architectural design was accompanied by contradictions, complexities and crisis of modernization. Therefore, diagram, equipped with qualities capable of providing the requirements of modern design and representation, always settled in that problematical field, mediated in the modern split between knowledge and object, function and form, idea and design, and constructed at present an actual axis of debate where the split is evidently visible and filling with `event?s.