Postmenopozal osteoporotik kadın hastalarda haftalık risedronat tedavisinin biyokimyasal belirteç olan osteoprotegerin ile takibi

Abstract

ÖZET Son yıllarda, risedronat postmenopozal osteoporoz tedavisinde etkin bir biçimde kullanılmaktadır. Osteoprotegerin (OPG), osteoklast aktivasyonunu ve değişimini önleyici bir glikoproteindir. Çalışmamızda, postmenopozal osteoporotik hastalarda risedronat tedavisinin OPG, tip 1 kollajenin karboksi terminal çapraz bağlı telopeptidi (CTX), osteokalsin, deoksipiridinolin düzeyleri üzerine etkisini ve OPG'nin diğer belirteçlerle ilişkisi olup olmadığını incelemeyi amaçladık. Çalışmamız tek merkezli, randomize ve prospektif olarak yürütüldü. Postmenopozal osteoporoz tanısı alan 80 hasta 2 gruba randomize edildi. Birinci gruptaki 37 hastaya 35 mg haftada bir Risedronat ve 600 mg elementer kalsiyum + 400 IU Vitamin D; ikinci gruptaki 34 hastaya ise 600 mg elementer kalsiyum + 400 IU Vitamin D verildi. Çalışmanın başlangıcında, 1, 3. ve 6. aylarda OPG, CTX, osteokalsin ve deoksipiridinolin düzeylerine bakıldı. Tedavi öncesi ve 6. ayda Görsel analog skala (GAS), Nottingham sağlık profili ve Beck depresyon ölçeği (BDÖ) değerlendirilmeleri yapıldı. Başlangıç OPG değerleri tedavi gubunda 3,9±0,6pmol/lt, kontrol grubunda 6,44±1 pmol/lt olarak bulundu. OPG skorlarında her iki grubun 1., 3. ve 6 aylardaki grup içi değişim yüzdelerine bakıldığında; tedavi grubunda istatiksel anlamlılık bulunurken (p<0,01), kontrol grubunda bu farklılık saptanmadı (p>0,05). CTX, osteokalsin ve deoksipiridinolin değerlerinde tedavi grubunda 1. ayda başlayan azalmanın 3. ve 6. aylarda devam ettiği görüldü. CTX ve osteokalsin değerlerinde gruplar arasında belirgin istatiksel farklılık 3. ayda oluşurken (p<0,01), deoksipiridinolinde bu farklılık 6. ayda saptandı (p<0,05). Hastaların başlangıç OPG değerlerinin yaş, menopoz süresi ve ve CTX düzeyi ile korelasyon gösterdiği tespit edildi. Her iki grupta da, OPG ve diğer kemik belirteçlerinin değişim yüzdeleri arasında ilişki saptanmadı. GAS skorlarında, tedavi grubunda başlangıca göre belirgin azalma saptandı (p<0,01). BDÖ skorlarında, tedavi grubunda daha belirgin olmak üzere her iki grupta da 6. ayda azalma bulundu (p<0,01, p<0,05). Tedavi 52grubunda Nottingham sağlık profilinin tüm subgruplarında (uyku dışında) anlamlı azalma görülürken (p<0,05), kontrol grubunda bu değişim tespit edilmedi (p>0,05). Sonuç olarak, osteoporoz tedavisinde haftada bir Risedronat kullanımının erken dönemde başlayan etkisi tedavinin 1. ayında CTX, osteokalsin ve deoksipiridinolin düzeylerindeki düşme ile gösterilmiştir. Osteoprotegerinin (OPG) ise bu tedavi sırasında kontrol grubuna kıyasla azalma göstermesi ileride bir kemik belirteci olarak kullanılabileceğini düşündürmektedir. 53

SUMMARY Risedronate has been used in the treatment of postmenopausal osteoporosis with success in the recent years. Osteoprotegerin (OPG) is a glycoprotein which inhibits both osteoclast activation and differentiation. The aims of our study were twofold: 1) to show whether risedronate treatment effects OPG, C-terminal cross-linking telopeptide of type 1 collagen (CTX), osteocalcin, deoxypyridinoline levels and 2) to establish the correlation of OPG levels with other markers. This was a randomized, prospective study with 80 osteoporotic patients randomized into two groups. In the first group, 37 patients received 35 mg risedronate once a week and 600 mg elementary calcium with 400 IU vitamin D per day; the second group, 34 patients received only 600 mg elementary calcium with 400 IU vitamin D per day. OPG, osteocalcin, CTX and deoxypyridinoline levels were measured at baseline, 1st, 3rd and 6th months. All patients were evaluated with Visual Analogue Scale (VAS), Nottingham Health Profile (NHP) and Beck Depression Scale before and at the 6th month of treatment. Mean OPG levels at the baseline were 9,9±3,8 pmol/l for treatment group and 1 1,6±6,5 pmol/l for control group. Percentage change of OPG scores showed a significant difference at 1st, 3rd and 6th months in the treatment group (p<0,01) but not in the control group (p>0,05). Difference in CTX and osteocalcin levels was observed in the 3rd month in contrast to deoxypyridinoline which appeared at 6th month post treatment. The baseline OPG levels correlated with age, time of menapause and CTX levels. There was no correlation between OPG levels and any of the other markers. There was significant decrease in treatment group according to the begining in VAS scores (p<0,01). More apparently in the treatment group, there was statistically significant difference in BDS of both groups at the end of 6th month (p<0,01, p<0,05). While all subgroups' scores (except sleep) of NSP in the treatment group were significiantly decreased (p<0,05), no difference was found in other group (p>0,05). 54As a result, decrease in the levels of CTX, osteocalcin and deoxypyridinoline in the first month of treatment risedronate once weekly use indicated early onset risedronate efficacy in osteoporosis treatment. As OPG expressed a decrease according to control group during treatment, it can be used as a bone marker in new future. 55