Toplumsal mekan üretiminde müşterekleştirme pratikleri: düzce umut evleri

Abstract

Müştereklerler, herkese ait olan ve aynı zamanda hiç kimseye ait olmayan anlamında kullanılan ve tarihsel olarak çoğunlukla ortak kullanılan doğal alan ve kaynaklara işaret eden bir kelimedir. Müşterekler çoğunlukla kamu ve özel mülkiyetin dışında üçüncü bir alternatif, toplulukların kullanımı ve yönetiminde olan alanlar olarak tariflenmektedir. Bununla beraber müşterekleri, ortaklaştırılan, toplumsal ilişkileri dönüştüren her türlü alan, mekan, hak ve diyalog olarak tarifleyen ve gündelik hayata dair çeşitli toplumsal mücadelelerden beslenen bir literatür gelişmektedir. Özellikle 1980'ler itibariyle tüm dünyada etkilerini, kamunun çözülmesi ve özelleştirmeler yoluyla toplumsal yeniden üretim alanının hızla metalaşması, kırsal ve kentsel müştereklerin çitlenmesi şeklinde kendini gösteren neoliberal politikalar; müştereklerin savunusu, inşaası ve müşterekleştirme mücadelelerini de beraberinde getirmiştir.Düzceli evsiz depremzedelerin 13 yıl boyunca mücadele ederek sonuç alabildikleri sağlıklı, güvenli konut hakları, kamu ve sermaye eliyle çözülemeyen toplumsal yeniden üretim alanlarından biridir. Düzce örneğinde, bir hak talebi ile başlayan konut mücadelesinin, topluluk tarafından, katılımcı tasarım ve imece usülü inşaa yöntemleri ile devam ettirilen kolektif bir sürece dönüşmüştür.Bu çalışma içerisinde Düzceli evsiz depremzedelerin sürdürdüğü barınma hakkı mücadelesi, ardından gerçekleşen katılımcı konut ve mahalle tasarımı süreci, dayanışma ile devam etmekte olan inşaat ve geleceğe yönelik hedefleri müşterekler literatürü çerçevesinde ortaya konulmakta; tüm bu süreçler içerisinde müşterekleştirme pratiklerinin nasıl oluştuğu ve toplumsal mekan üretiminde oynadığı rol incelenmektedir. Anahtar Kelimeler: Müşterekler, müşterekleştirme, müşterekler siyaseti, toplumsal mekan, müşterek mekan, barınma hakkı, dayanışma, kooperatif, katılımcı tasarım.

Commons, a concept, refers to common use natural areas and resources, historically, that belongs to everyone and also no-one. Commons, usually described as a third alternative to public and private property, as areas that utilized and governed by community.In addition, a new literature which describes commons as commonized every field, spaces, rights and dialogs that transforms social relations and fed from various daily social struggles is being developed. Especially since 1980s, neoliberal policies have affected the world by dissociation of public and privatization, enclosures of rural and urban commons which caused rapid commodification of social reproduction areas; also has built up the struggles against these polices forms of defense and production of commons and commoning.Demand of housing right of homeless earthquake victims from Düzce, which continued to struggle for 13 years to get the result, has become a key fact of social reproduction area that could not solved by neither public nor capital. In the example of Düzce, housing struggle that emerged from demand for right has grown into a collective process that sustained by the community with the help of participatory design and collective construction methods.In this thesis, housing right struggle of homeless earthquake victims from Düzce, participatory housing and neighborhood design process, construction that proceeds in solidarity and its future targets are held in the frame of commons literature and how the commoning practices are being formed of production of social space in all this process is examined.Key words: Commons, commoning, politics of commons, social space, common space, housing right, solidarity, cooperative, participatory design.