Medeni hukuk çerçevesinde Bezm-i Alem vakıfları özelinde mazbut vakıflar

Abstract

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte Osmanlı Devleti'nden itibaren devam edegelen pekçok mesele gibi vakıflar da çözüm bekleyen ve iktibas üzerine kurulu yeni hukuksistemine uyarlanması gereken bir kurum olmuştur. Kanun Koyucu, 743 sayılı TürkKanunu Medenisi ile yeni vakıf - eski vakıf şeklinde bir ayrım benimsemiştir. Bunagöre 743 sayılı Kanun'dan sonra kurulacak yeni vakıflara ilişkin ayrı bir rejimbelirlenmiş; Osmanlı döneminde kurulup varlığı devam eden eski vakıflar için isefarklı düzenlemelere yer verilmiştir. Eski vakıflar içerisindeki en büyük grup olan veVakıflar Genel Müdürlüğü tarafından idare ve temsil edilen mazbut vakıflar, Türkhukukunda yaşanan geçiş sürecinden en çok etkilenen kurumlardan biri olmuştur.Zaman içerisinde devletin müdahalesiyle pek çok mazbut vakıf tasfiye edilmiş;vakıflara ait mallar, vakıf hukuku prensiplerine aykırı şekilde devletleştirilmiş veelden çıkarılmıştır. Bütün bunlara rağmen mazbut vakıfların hala mevcudiyetinisürdürmesi ve mahkeme kararlarına konu olması, mazbut vakıflar konusundabütüncül, kapsamlı ve mukayeseli bir çalışmayı gerektirmektedir. Nitekim birmazbut vakıf olan Bezm-i Âlem Vakfı'nın, Bezm-i Âlem Vakıf Üniversitesi veBezm-i Âlem Vakıf Hastanesi gibi iki büyük müessesenin kurucusu olduğudüşünüldüğünde; mazbut vakıfların idaresinin ve mal rejiminin önemianlaşılabilmektedir. Bu çerçevede tezimizde, mazbut vakıflara ilişkin tarihi süreç vemevcut hukuki düzenlemeler, Bezm-i Âlem Vakfı özelinde değerlendirilmiştir.

Following the proclamation of the republic in Turkey, foundation has been one ofpending Ottoman issues, which is in need for adaptations to integrate into the newlegal system. With the Turkish Civil Code numbered 743, the Legislative Instrumentdivided foundations into two categories: new and old foundation. In this sense, a newlegal regime was adopted for foundations founded after the enforcement of the Code743, while old foundations, which were founded in the Ottoman period and whichstill remain in operation, are subjected to different regulations. One of the mostadversely affected institutions by the transition process in the Turkish legal systemwas fused foundations, which constitute the largest subdivision within the oldfoundations and are conducted and represented by the Directorate General ofFoundations. Fused foundations were liquidated and their properties werenationalized or sold out by government interventions in contravention of the basicprinciples of the foundations law. Since fused foundations still exist and are subjectto court decisions owing to the said process of repression, a holistic, comprehensiveand comparative approach is required to study the issue. The significance of fusedfoundation administration and the legal status of their properties can be understoodwhen considering the case of the Bezmi Alem Foundation; as a fused foundation, it isthe founder of two well-known institutions in Turkey, Bezmi Alem Vakif Hospitaland Bezmi Alem Vakif University. In this thesis, both the historical process of fusedfoundations within the framework of the Bezmi Alem Foundation and current legalregulations pertaining to them were studied from a comparative perspective.