KORONAVİRÜS SALGININDA SOSYAL MEDYA KULLANICILARININ SAHTE HABERLER KARŞISINDA TUTUMU; İSTANBUL ÖRNEĞİ

Abstract

2020 yılının Aralık ayında Çin'in Vuhan şehrinde başlayan koronavirüs salgını tüm ülkeleri olumsuz etkiledi; ülkemizde de 11 Mart 2020 tarihinde ilk vaka tespit edildi ve bir hafta sonra da ilk vefat yaşandı. Koronavirüs salgınının tıbbî yönden yönetilmesi gayretli sağlık çalışanlarının mesuliyetinde iken bu yüksek lisans tezinin araştırma konusu koronavirüs hakkında sosyal medyada dolaşan sahte haberlerin İstanbul'da yaşayan sosyal kullanıcılarını yanıltma derecesini tespit etmektir. Birçok olumlu yönü bulunan sosyal medya, aynı zamanda sahte haberlerin de kolayca yayılabildiği mecra konumundadır. Bu tez çalışmasında, koronavirüs salgınında çıkan sahte haberlerin İstanbul'da yaşayan sosyal medya kullanıcılarını yanıltma derecesini ölçümlemek için 16 haberden (8 gerçek/8 sahte haber) oluşan web anketi hazırlanmıştır. Sahte haberler, bilgi doğrulama sitesi teyit.org'un birçok kaynaktan doğruladığı haberlerden seçilmiştir. 31 Mart - 18 Nisan 2020 tarihleri arasında yapılan ve 390 kişinin katıldığı web anketinde, sosyal medya kullanıcılarının sahte haberleri hatırlayıp hatırlamadıklarına dair sorular yöneltilmiş ve ankete katılan kişilerden sahte haberlerin doğruluk derecesini öznel olarak değerlendirmeleri istenmiştir. Araştırma bulgularına göre koronavirüs salgınında çıkan sahte haberler, ortalama tüm kullanıcıların üçte birini (%36) ve sahte haberleri hatırlayan kişilerin ortalama dörtte birini (%26) yanıltmıştır. Sahte haberler, gerçek haberlere şekil olarak benzedikçe daha fazla kullanıcıyı yanıltmaktadır. Sosyal medya kullanıcılarının eğitim seviyesi yükseldikçe sahte haberlere inanma eğilimi de azalmaktadır. Ayrıca bazı sahte haberlerin yanıltıcı etkisi birkaç hafta içerisinde azaldığı belirlenmiştir. Bu olumlu değişimde Sağlık Bakanlığı'nın basın toplantılarıyla doğru ve hızlı bilgi akışı sağlamasının ve teyit.org gibi bilgi doğrulama sitelerinin yanlış iddiaları tekzip etmesinin etkileri yeni araştırmalarla ortaya çıkacaktır.

The coronavirus, which outbroke in Wuhan, China in December 2020, and turned into an international pandemic, affected all countries drastically. In Turkey, the first case was confirmed on March 11, 2020, and the first death occurred one week later. As the medical containment of the coronavirus pandemic is under the responsibility of diligent healthcare professionals of each country, this master's thesis focuses on to what extend fake news have misled social media users through Covid-19 pandemic. Social media, which has many positive aspects, is also a medium where fake news can quickly spread. To quantitatively measure to what extend fake news have misled social media users in pandemic living in Istanbul, Turkey, a web questionnaire consisting of 16 news pieces (8 actual/8 fake news stories) was prepared. The fake news were selected from the database of the fact-checking organization teyit.org, which verifies claims from multiple reliable sources. In the web survey, attended by 390 people between March 31 and April 18, 2020, social media users responded whether they have remember the fake news and assess subjectively their information values ranging from completely accurate to completely false. According to the research findings, selected fake news in the coronavirus outbreak has misled, on average, a third (36%) of all users and a quarter (26%) of people remembering fake news. Fake news may mislead more users when it ably imitates actual news pieces. As the education level of newsreaders increases, the tendency to believe in fake news decreases. Also, the misleading effect of some fake news decreases within a few weeks. New researches could clarify this positive change, which may stem from the effort of the Ministry of Health, providing an accurate and rapid flow of information through press conferences or that of fact-checking websites like teyit.org to refute false claims.