Osmaneli Günüören köyü geleneksel mimari dokusunun koruma bağlamında değerlendirilmesi

Abstract

Kırsal yerleşimlerde, bölgenin iklimsel özellikleri, fiziksel şartları, kültürel yapısı ve yerleşim sakinlerinin ihtiyaçları doğrultusunda şekillenen ve tanıklık ettikleri dönemlerin izlerini taşıyan geleneksel mimari yapılar ortaya çıkmaktadır. Anadolu'da bölgeden bölgeye değişiklik gösteren geleneksel mimari yapılar birbirleriyle ve kuruldukları çevreyle özgün bir doku oluşturmaktadır. Sanayi Devrimi sonrasında yeni iş olanaklarının doğması, kırsal yerleşmelerdeki sosyal hizmetlerin kentlerin gerisinde kalması; konutların, değişen sosyo-ekonomik yapının ihtiyaç duyduğu konfor düzeyine erişememesi gibi sebepler tarım ve hayvancılığın, dolayısıyla kırsal yerleşimlerin yavaş yavaş terk edilmesine sebep olmuştur.Bilecik ili, Osmaneli ilçesi, Günüören köyünün geleneksel mimari dokusunu konu edinen çalışmanın amacı, köyün sahip olduğu fiziki, tarihi, kültürel ve mimari değerleri tanımlamak, özgün mimari dokunun bozulmasına sebep olan sorunları koruma açısından incelemek ve bu sorunların çözümüne yönelik kuramsal ve uygulamaya yönelik öneriler getirmektir. Bu amaç doğrultusunda tez beş bölümden oluşmaktadır.Birinci bölümde; çalışmanın amacı, çalışmanın ortaya çıkması sırasında başvurulan yöntem ve çalışmanın kapsamı aktarılmıştır.İkinci bölümde; Günüören isminin literatür ve eski belgelerde kendine nasıl yer edindiği araştırılmıştır. Geleneksel konut mimarisinin ortaya çıktığı çevrenin coğrafi, tarihi, demografik ve sosyo-ekonomik yapısı ortaya konulmuştur. Günüören köyünün tarihi gelişimi ile alakalı yazılı kaynak bulunamaması, yakınlığı ve bağlı bulunduğu ilçe olması sebebiyle; köyün Osmaneli ilçesinin tarihi ile benzer süreçlerden geçtiği düşünülmüştür. Günüören köyü ile etkileşim içinde olan, ilçe sınırları dahilinde ve haricindeki komşu bölgelerde, korunması gerekli kültür varlıkları incelenip aktarılmıştır.Üçüncü bölümde; Günüören köyünün geleneksel mimari dokusunun özellikleri yerleşim ve yapı ölçeğinde ayrıntılı olarak analiz edilmiştir. Yerleşim dokusunu oluşturan ögeler ve dokunun fiziksel özellikleri incelenmiş; birçok başlıkta doku analizleri yapılmıştır. Yerleşim dokusunun en önemli elemanlarından olan geleneksel konutlar; araziye konumlanışları, plan, cephe, yapım sistemi ve malzeme özellikleri açısından ayrıntılı şekilde çözümlenmiştir.Dördüncü bölümde; Günüören köyünün geleneksel konut mimarisinde görülen bozulma sorunları, bozulma nedenleri ve türlerini anlatacak şekilde ele alınmıştır. Geleneksel mimari dokunun bozulma nedenleri doğa ve insan kaynaklı, sosyo-ekonomik ve yönetimsel nedenler olmak üzere dört başlıkta incelenmiştir. Bu nedenler sonucunda görülen bozulma türleri ise, çevre ve yapı ölçeğinde olacakşekilde ele alınmıştır. Yapı ölçeğinde görülen bozulma türleri, plan ve cephe düzeninde meydana gelen biçimsel bozulmalar; taşıyıcı, koruyucu sistem ve malzeme bozulmalarından oluşan yapısal bozulmalar olacak şekilde incelenip çözümlemesi yapılmıştır.Beşinci bölümde; Günüören köyünde koruma adına karşılaşılan sorunlara karşı kuramsal, çevre ölçeğinde ve yapı ölçeğinde öneriler geliştirilmiştir. Tezin tamamını kapsayan bir değerlendirme yapılıp sonuca varılmıştır.

Traditional architectural structures were emerged and characterised by climatic and physical conditions of the regions, and furthermore, by the cultural memories and the needs of the residents in rural settlements. In Anatolia, the traditional architectural structures differ from region to region, and they constitute a unique texture with each other and the environment. The rise of new business opportunities after the Industrial Revolution established an environment in which the rural settlements started to lose their importance, and furthermore, they failed to fulfil the comfort requirements of the changing socio-economic conditions. Therefore, rural settlements and agriculture became gradually abandoned by society.The aim of this study is analysing the traditional architectural fabric of Günüören village, which is located in Osmaneli district of Bilecik, and identifying the physical, historical, cultural and architectural values of it. Furthermore, the study attempted to determine the problems which caused the deterioration of the original architectural fabric in the context of preservation. In that regard, the study proposed suggestions which can be applied in both theoretical and practical aspects regarding the solution of the problems. According to this purpose, the thesis contains five chapters.In the First chapter, the aim of the study,the scope of the methods which were implemented and the context of the study were explained.The Second chapter began with the literature review and document investigation in regard to the name of the village. Furthermore, the analysis performed on the geographical, historical, demographic and socio-economic structure of the environment, where the traditional architecture has emerged. Due to the lack of written resources related to the historical development of the village, the neighbouring regions, which were interacting with the village and within the boundaries of the Osmaneli district were analysed, since they undergone through similar processes.In the Third chapter, the characteristics of the traditional architectural fabric of the village were analysed in more detail in various scales such as settlement, structure etc., and furthermore, the physical properties of the elements which formed the fabric were examined. Traditional residential housing, which was one of the most important elements of the settlement, were investigated in terms of terrain positioning, plan, façade, construction system and material properties.The Fourth chapter focused on examining various problems of deterioration in the traditional architecture of the village with the triggering causes by dividing them into four different types, such as natural causes, human origin causes, socio-economic causes and managerial causes. The types of deteriorations which were detected as the result of these causes were discussed both in the scale of environment and structure. And furthermore, deteriorations in the scale of the structure were also examined and analysed in different degrees, such as formative distortions occurring in the plan and façade arrangement, distortions of the load-bearing system, distortions of the protective system and material deteriorations.In the Fifth chapter, proposals were produced for the Günüören village regarding the problems of protection and conservation in theoretical, environmental and structural levels. Moreover, an evaluation of the entire thesis was developed and concluded in this chapter.