Sürrealizmin mekân üzerindeki potansiyellerinin kavramlar üzerinden incelenmesi

Abstract

20. yüzyılın avangard sanat akımlarından biri olarak ortaya çıkmış olsa da bulunduğu dönemin çok öncesi ile bağlantılar kurulabilecek özelliklere sahip Sürrealizm, bu çalışma kapsamında kökenleri ve mekânsal mirası üzerinden kurulacak ilişkiler aracılığıyla incelenmiştir. Sürrealizm'in kendinden sonra gelişecek olan sanat akımlarını etkileyen tavrıyla sanat tarihi içinde etkin ve etken bir rol oynamış olduğu bilinmekle birlikte çalışmanın ana odağı Sürrealizm'in mekân üzerinden kurgulanabilecek potansiyellerinin ortaya çıkarılması olarak belirlenmiştir. Bu amaçla Sürrealizm'in resmi olarak ilan edilmesiyle başlatılan süreç tarihsel avangardın muğlak sonu ya da 20. yüzyılın ilk yarısı olarak tariflenebilecek bir aralıkla sınırlandırılmaya çalışılmıştır. Sürrealizm'in içeriğini ve amacını açıklamaya çalıştığı manifesto metinlerini de kapsayan geniş külliyatı, mimarlık ile arasında kurgulanacak bağlantının başlangıç noktasını oluşturur. Bu okumada söylemin mekâna dönüşümüne katkı sağlayan aracı kavramların tespiti, mekânda Sürrealizm'in fiziksel görünürlüğünün ötesinde öğretisinin de gözlemlenmesine olanak tanır. Sürrealistler tarafından tasarlanan mekânlar hem sahiplik ettikleri eylemlerde hem de kendisi üzerinde gerçekleştirilen müdahalelerde Sürrealizm'in söylemine konu olan kavramları bünyesinde barındırırken, bahsi geçen kavramların Sürrealizm'in erken dönem kökenleri ve avangard ruhuyla da sıklıkla üst üste düştüğü görülür. Ortaya çıkarılan ilişki ağı, Sürrealizm'in sürecine içkin öte yandan da zamandan bağımsız olarak tanımlanabilecek kavramların mimarlık için uygulanabilir ya da uyarlanabilir olma potansiyellerinin tartışmaya açılmasına yardımcı olur. Çalışma kapsamında Sürrealizm ve mekân okumaları için bir araca dönüştürülen kavramlar, çalışma sonunda derlenen sözlük aracılığıyla tüm çalışmanın yeniden ve bir başka gözle değerlendirilmesine katkı sağlar. Bu yolla strüktürel kurgusuyla tamamlanmayan, başı ve sonu belirsiz, sonundan yeniden başlanabilecek bir yolculuğa evriltilen metin, Sürrealizm'in süreksiz varlığını ve döngüsel yolculuğunu da anımsatmaya çalışan bir rol üstlenir.

Surrealism plays an active role in art history and affects some art movements but the main focus of this study is to reveal the potentials of Surrealism on the spatial design. Beyond all Surrealist production, Surrealist manifestos that attempt to explain the content and purpose of the movement constitute a starting point to understand the relationship between Surrealism and place. The concepts in the manifestos are tried to be revealed through their meanings that can be associated with places are designed by Surrealists. In this study, the identification of the concepts contributes to the transformation of discourse into the place. These solidified concepts allow the observation of the Surrealist doctrine in the place, as well. `Place` chapter tries to explain how the concepts in the Surrealist manifestos affect or shape the places designed by Surrealist artists. `Potentialities` chapter aims to start a timelessly discuss through a critical dictionary. At this point, potentiality can be described as `unexplored possibilities that have their own potentials within themselves`. The concepts that are mentioned in the `Discourse` chapter demonstrate their possibility to be realized through the place examples in the `Place` chapter. On the other hand, the `Potentialities` chapter invites us for a critical journal about the meaning of the concepts that have new possibilities and potentials. Thesis examines the power of adaptability and applicability of these concepts to architecture and tries to explain the relationships between discourse, place, and potentiality through concepts and actions in the places.