Farklı genotip ve yaşlardaki bal arılarının aromatik bitki özütleri ile şartlandırılabilirliği

Abstract

Dünyada klasik şartlandırma davranışı çalışmalarında; işçi balarılarının dil uzatma tepkimesi (PER) davranışları gözlemlenerek çeşitli bilimsel araştırmalar yapılmaktadır. Yapılan çalışmalar; balarılarının birçok konuda şartlandırılabileceğini ve bu davranışın askeri, güvenlik, adli, medikal ve ticari alanlarda kullanılabileceğini göstermektedir. Bu çalışmada; bazı bal arısı ırk ve ekotiplerinin farklı aromatik bitki özütleri, atmosferik özüt yoğunlukları, uygulama yöntemleri ile yaşların etkileri; dil uzatma tepkimesi (PER) davranışı ile verdikleri yanıtlar gözlemlenerek incelenmiştir.Çalışma kapsamında arı ırk ve ekotipi olarak, İtalyan, Karniyol, Kafkas ve Muğla arıları ile bunların 2, 6, 10, 15, 19 ve 25 günlük yaş gruplarına ait toplam 5760 adet işçi arı kullanılmıştır. Araştırmada zeytinyağı içerisinde maserasyon yöntemi ile okaliptüs, yalancı karabiber, murt, biberiye, kekik, yavşan ve kültür papatyası çiçeklerinden elde edilmiş aromatik bitki özütleri kullanılmıştır. Uygulamada aromatik bitki özütlerinin absorban ahşap çubuk anten teması ve 34 °C'de 100, 200 ve 400 µl özüt ile doygun, 50 ml atmosferik hava enjeksiyonu kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan tüm genotiplerde ortalama % 68.78 dil uzatma tepkimesi (PER) davranışı gözlenmiştir. En yüksek dil uzatma tepkimesi (PER) davranışı % 71.11 ile Karniyol, en düşük % 67.01 ile İtalyan işçi arılarında belirlenmiştir. Araştırmada işçi arıların yaşama oranları ortalama % 92.34 olarak belirlenmiştir. Tüm yaş gruplarındaki işçi arılarda farklı oranlarda dil uzatma tepkimesi (PER) davranışı gözlenmiştir. En yüksek dil uzatma tepkimesi % 81.77 ile 25 gün yaşlı arılarda gözlemlenmiş, en az şartlanma ise % 55.83 ile 19 günlük yaşlardaki arılarda görülmüştür. Yaşama güçleri bakımından en fazla kayıp 2 günlük arılarda % 17.40 ile gözlemlenmiştir. Bal arıları; araştırmada kullanılan tüm bitki özütlerine karşı dil uzatma tepkimesi (PER) davranışı göstermişlerdir (P<0.05). En yüksek şartlanma % 74.72 ile okaliptüs, % 65.97 yalancı karabiber bitki özütlerinden elde edilmiştir.Araştırmada aromatik özüt yoğunluk artışının dil uzatma tepkimesi (PER) davranışına olumlu katkı sağladığı görülmüştür. En yüksek dil uzatma tepkimesi (PER) davranışı % 72.92 değer ile 400 µl'lik yoğunluktaki uygulamadan elde edilmiştir.Aromatik bitki özütü ile doygun atmosferik hava enjeksiyonu uygulanan işçi arılarda % 69.26 oranında dil uzatma tepkimesi (PER) davranışı gözlenirken anten teması yönteminde % 63.93 oranı elde edilmiştir (P<0.05).Anahtar kelimeler; Balarısı, Şartlanma, Genotip, Aromatik Bitki Özütü, Yoğunluk, Yaş.

In classical conditioning works; proboscis extention reflex (PER) of worker honey bees are performed by observing a variety of scientific research in the world. Made works; honey bees can be conditioned in many aspects of this behavior and it could be used in military, security, judiciary, medical and commercial applications.In this study; proboscis extention reflex (PER) behavior of worker bees of some honey bee races and ecotype on different aromatic plant extracts, atmospheric extract densities, the effects of age groups and application methods have been investigated. Total 5760 honeybee workers are belonging to as Italian, Carniolan, Caucasian races and Muğla ecotype them with 2, 6, 10, 15, 19 and 25 days of age worker bees were used in this research. Aromatic flower extracts were used which derived from eucalyptus, false pepper, murti, rosemary, thyme, wormwood and chamomile fresh flowers with olive oil maceration method. As application methods; aromatic plant extracts adsorbed wooden sticks touch to antenna and saturated with 100, 200 and 400 µl extract at 34 °C environment, 50 ml of atmospheric air injection were examined.Average 68.78% proboscis extention reflex (PER) behavior was observed in all genotypes. Highest proboscis extention reflex (PER) behavior were determined in Carniolan with 71.11% and 67.01% minimum Italian races. The survival rates of whole worker bees in the study were determined as average 92.34%. The worker bees in all age groups at different rates in proboscis extention reflex (PER) behavior was observed. Highest conditioning value was observed in 25 days old bee with 81.77%, and the minimum was observed in with 55.83% at 19 days of age bees. Minimum vitality were observed with 17.40% in 2 days age group bees. Honey bees were showed proboscis extention reflex (PER) behavior against all aromatic plant extracts (P <0.05). Highest and minimum values were obtained from eucalyptus with 74.72% and 65.97% false pepper extracts.Increase the density of aromatic plant extract has been shown to contribute positively to proboscis extention reflex (PER) behavior. Highest proboscis extention reflex (PER) behavior value was obtained with the application of 400 µl as 72.92%.Proboscis extention reflex (PER) behavior of worker bees were observed in aromatic plant extracts with saturated atmospheric air injection group as 69.26% rate and contact with the antenna group as 63.93% rate (P <0.05).Key words; Honey bee, Conditioning, Genotype, Aromatic Plant Extract, Density, Age.