Kahramanmaraş`taki doğal alıç (Crataegus spp.) populasyonlarında seleksiyon çalışması

Abstract

Bu araştırma 2011 - 2014 yılları arasında Kahramanmaraş merkez ilçe, Afşin, Göksun, Türkoğlu, Andırın ve Pazarcık ilçelerinde yürütülmüştür. Bu alanlarda doğal olarak bulunan alıç tür ve genotipleri teşhis edilerek hem genetik kaynak muhafazası hem de yetiştiricilik için çeşit olabilecek genotiplerin tespiti amaçlanmıştır. Ayrıca tohumla çoğaltılması kolay ve peyzaj bitkisi olarak kullanılabilecek genotipler belirlenmeye çalışılmıştır.Araştırmada; vejetatif gözlerin kabarma tarihi, tomurcuklanma tarihi, çiçeklenme tarihi ve hasat tarihi, ağaç habitusu, dallanma durumu, diken yoğunluğu, diken uzunluğu ve diken kalınlığı, meyve büyüklüğü (mm), meyve şekli, meyve rengi, ortalama meyve ağırlığı (g), çekirdek sayısı, çekirdek eni (mm), çekirdek boyu (mm), çekirdek kalınlığı (mm), çekirdek ağırlığı (g), meyve dış tüylülüğü, meyve tekstürü, meyve sap uzunluğu ve sap kalınlığı (mm), meyve sapı ile çekirdek yuvası arası mesafe (mm), çekirdek yuvası ile çiçek çukuru arası mesafe (mm), çiçek çukuru genişliği (mm), meyve eti kalınlığı (mm), çekirdek yuvası genişliği (mm), suda çözünebilir kuru madde (SÇKM) miktarı (%), meyve suyu pH değeri, meyve suyu titre edilebilir asitliği gibi fenolojik, morfolojik ve pomolojik özellikler incelenmiştir. Üstün alıç genotipleri 'Tartılı Derecelendirme' yöntemiyle belirlenmiştir.Araştırmada, yaklaşık 25.000 ağaçtan farklı özellikleri ile öne çıkan toplam 183 alıç genotipi üzerinde durulmuştur. İncelenen genotiplerde hasat tarihi 10 Eylül - 24 Kasım arasında gerçekleşmiştir. Bu genotiplerin yıllara göre ortalama meyve ağırlığı 0,12 - 18,23 g, meyve boyu 7,55 - 28,10 mm, meyve eni 7,53 - 34,28 mm, çekirdek sayısı 1 - 5 adet, çekirdek ağırlığı 0,08 - 3,12 g, çekirdek ağırlığı/meyve ağırlığı oranı %3,56 - 47,30, çekirdek doluluk oranı %10 - 100, suda çözünebilir kuru madde içeriği %12,37 - 24,73, pH 2,17 - 3,85, titre edilebilir asit içeriği %3,17 - 3,85 arasında olduğu belirlenmiştir.Çalışmada 13 takson, 8 tür, 2 alt tür ve 3 varyete teşhis edilmiş olup bu türlerden C. bornmueller'in daha önce Kahramanmaraş'ta kayıt altında olmayan bir tür olduğu belirlenmiştir. Araştırma sonunda 17 genotipin meyve ağırlığı 10 g'ın üzerinde olurken meyve özellikleri ile öne çıkan 50 genotipte yapılan tartılı derecelendirme sonucunda meyve ağırlığı (g), çekirdek ağırlığı/meyve ağırlığı (%) ve SÇKM miktarı (%) bakımından 7 genotip ümitvar olarak belirlenmiştir. Ümitvar olan genotipler içerisinde en yüksek puanı A-DD-1 genotipi almıştır.Seleksiyon sonucunda meyve ağırlığı bakımından elde etmiş olduğumuz değerler şimdiye kadar Türkiye'de ve dünyada elde edilmiş en yüksek değerler olmuştur.

This research was carried out during 2011 - 2014 years, in order to obtain new hawthorn species for growing as well as germplasm conservation by selecting hawthorn genotypes naturaly grown in Kahramanmaraş and its counties; Afşin, Göksun, Turkoglu, Andırın and Pazarcık. The hawthorn genotypes that can be used as landscape plants and can easily be propagated by seeds were also identified. In this study, phenological, morphological, pomological characteristics such as the date of vegetative bud break, plant habitus, branching habit, thorn density, thorn length, thorn thickness, fruit size (mm), fruit form, fruit color, mean fruit weight (g), stone (seed) number, stone width (mm), stone length (mm), stone thickness (mm), stone weight (g), fruit surface villus, fruit texture, fruit stalk length (mm), fruit stalk thickness (mm), the distance between fruit stalk and stone cavity (mm), the distance between stone cavity and flower fossa (mm), flower fossa width, flesh thickness (mm), flower cavity width (mm), water-soluble solid contents (WSSC) (%), juice pH, and juice titratable acidity have been observed. The promising hawthorn (Crateagus spp.) genotypes were determined by `Weight-Ranked Method`.A total of 183 genotypes were evaluated with different properties from aproximatelly 25,000 trees in the survey area. The harvesting time of the genotypes analyzed in the survey varied from September 10 to November 24. Of these genotypes, mean fruit weight 0,12 - 18,23 g, fruit length 7,55 - 28,10 mm, fruit width 7,53 - 34,28 mm, stone number 1 - 5, stone weight 0,08 - 3,12 g, stone weight/fruit weight ratio 3,56% - 47,30%, stone containing seed rate 10% - 100%, water soluble solid matter 15,43% - 22,97%, pH 2,76% - 3,12% and TTA ranged between 1,05% - 2,23%.13 taxa, 8 species, 2 subspecies and 3 varieties were identified. Of the hawthorn genotypes evaluated in this study. C. bornmuelleri has been determined as a new record for Kahramanmaras. Fruit weights, of 17 genotypes were over 10 g. Based on the `Weight-Ranked Method` seven genotypes were determined as promising ones, considering fruit characteristics such as fruit weight, seed weight/fruit weight (%) and TSS content (%). The highest scores were obtained for A-DD-1 genotype.To the best of our knowledge, the promising genotypes (possessing heigh fruit weight) described in this study are superior to the other genotypes identified in previous studies carried in Turkey and in other countries.