Kronik diyaliz tedavisine acil şartlarda başlayan hastalara verilen yapılandırılmış eğitim ve tedavi karar desteğinin hasta sonuçlarına etkisi

Abstract

Araştırma kronik diyaliz tedavisine acil şartlarda başlamış son dönem böbrek yetmezliği olan hastalara, yaşam tarzına en uygun renal replasman tedavi seçeneğine karar vermesini destekleyecek `Diyaliz Eğitim Programı (DEP) ve Karar Ağacı` geliştirerek uygulamak ve bu uygulamanın hastalarda tedavi memnuniyeti, tedavi uyumu, öz-bakım, yaşam kalitesi, depresyon, laboratuvar ve klinik sonuçları üzerine etkisini değerlendirmek amacı ile kontrollü ve deneysel olarak gerçekleştirildi. Bir eğitim araştırma hastanesi ile bir vakıf hastanesinin nefroloji polikliniklerinde, son dönem böbrek yetmezliği nedeniyle acil renal replasman tedavisine başlanmış ve 2 veya 3 hemodiyaliz seansını tamamlamış, klinik durumu stabil hale gelmiş hastalar, basit sıralı örnekleme yöntemi ile Diyaliz Eğitim Programı (DEP, n=43) grubu, Karar Ağacı Destekli DEP (KADEP, n=43) grubu olarak randomize edildi. Çalışmada etik kurul onayı, kurum izinleri ve araştırmaya katılacak bireylerden yazılı bilgilendirilmiş gönüllü olur alındı. DEP müfredatı ve eğitim araçları ile karar ağacını geliştirmek için iki aşamada ihtiyaç analizi yapıldı; Birinci Aşama: hastalarla odak grup görüşmesi (n=14), İkinci Aşama; sağlık ekibine anket uygulaması (n=104). Odak grup ve anket çalışması verileri ışığında DEP ve Karar Ağacı geliştirildi. Her iki gruba DEP müfredatı ve eğitim araçları kullanılarak iki görüşme ile bireysel eğitim uygulandı. KADEP grubundaki hastalarla yapılan ilave 3. görüşmede Karar Ağacı uygulaması gerçekleştirildi. Eğitim öncesinde ve 3 ay sonra yapılan değerlendirmelerde Demografik ve Klinik Bilgi Formu, Kronik Hastalık Bakımını Değerlendirme Ölçeği, Kronik Diyaliz Hastalarına Yönelik Öz Bakım Gücünü Değerlendirme Ölçeği, Genel Yaşam Kalitesi Ölçeği (EQ-5D-5L), Hasta Sağlık Anketi (PHQ-9) ile veriler toplandı. Biyokimyasal değerler (üre, kreatinin, albümin, total protein, hemoglobin, hematokrit, kalsiyum, fosfor, KT/V, rezidüel idrar miktarı, CRP), kan basıncı, vücut ağırlığı ölçüldü. Verilerin analizi SPSS (v24) programında, tanımlayıcı istatistikler, bağımlı ve bağımsız gruplarda t testi, Mann Whitney U ve Wilcoxon signed rank testleri kullanılarak yapıldı. Önemlilik düzeyi p<.05 kabul edildi. Girişim öncesi iki grup arasında demografik ve klinik özellikler ile biyokimyasal sonuçlar açısından fark yoktu (p>0.05) ve gruplar homojendi. Girişim sonrasında eğitimle birlikte karar ağacının uygulandığı KADEP grubunda, DEP grubuna göre laboratuvar ve klinik değerlerin daha iyi olduğu, tedavi uyumu ve memnuniyetinin arttığı, hastaların kronik hastalığı ve öz bakımını daha iyi yönettiği, yaşam kalitesinin iyileştiği ve depresyon görülme sıklığının azaldığı görüldü (p<0.001). Elde edilen veriler, diyaliz tedavisine acil şartlarda başlayan hastalara eğitim ile birlikte karar desteği verilmesinin sadece eğitim uygulamasına göre daha etkili olduğunu gösterdi. Bu çalışmada geliştirilmiş olan KADEP'in benzer hasta gruplarında kullanılması önerildi.

The research is conducted as a controlled and experimental study to develop and apply the ''Dialysis Training Program and Decision Tree'' that will support kidney patients who have indications for dialysis and initiated chronic dialysis treatment in emergency conditions, to choose the renal replacement therapy option, that most suits their life styles, as well as to evaluate the effect of this practice on treatment satisfaction, treatment compliance, self-care, quality of life, depression and patient laboatory and clinical results. Research conducted in two hospital, (Training and Research Hospital and Private Foundation Hospital). The patients, who have started urgent renal replacement treatment, who have completed 2 or 3 hemodialysis sessions, whose clinical condition is stable, were randomized as Dialysis Training Program (DEP; n=43) group and Decision Tree Supported Training Program (KADEP; n=43) group by using the simple random sampling method. The study was approved by the ethics committee and written informed consent was obtained from the patients. Prior to develop the decision tree with DEP curriculum and training tools, needs analysis was conducted in two phases. First Phase; Focus group discussion with the patients (n=14) and Second Phase; Survey with the health care professionals (n=104). DEP and Decision Tree was developed in line with the focus group and survey data analysis. Training was provided to the both groups by using DEP curriculum and training tools in 2 interviews. Decision Tree application was carried out in the additional 3rd interview with the patients in the KADEP group. Before and 3 months after the training; data was collected by means of Demographical and Clinical Data Form, Patient Assessment of Chronic Illness Care-Patient Form, Self-Care Ability of Chronic Dialysis Patients Assessment Scale, General Quality of Life Scale (EQ-5D-5L) and Patient Health Survey (PHQ-9). Biochemical values (urea, creatinine, albumin, total protein, hemoglobin, hematocrit, calcium, phosphor, KT/V, residual urine, CRP), blood pressure and body weight were measured. The data was analyzed on SPSS (v24) program by using descriptive statistics, t test in dependent and independent groups and Mann Whitney U and Wilcoxon signed rank tests. The level of significant was recognized as p<05. Before the intervention, there were no differences among the two groups in terms of the demographical and clinical characteristics and biochemical results (p>0.05) and the groups were homogenous. After the intervention, it was observed that the laboratory and clinical values were better in the KADEP group, on which training and decision tree was applied, as compared to the DEP group, treatment compliance and satisfaction has increased, patients better managed the chronic disease and self-care, quality of life has increased and the frequency of depression has decreased (p<0.001). The data acquired indicates that providing training and decision support to the patients that start dialysis treatment in emergency conditions is more efficient than only training. It could be suggest that the KADEP that has been developed in this study could be used for the similar patient groups.