Seçim sistemlerinin parti sistemlerine etkisi

Abstract

Türkiye'de çok partili parlamenter sistem, henüz kırk yılı bulmayan bir tarihe sahiptir. 5 Haziran 1946'da Milletvekilleri Seçim Kanunu'nun `tek dereceli çoğunluk` sistemine dönüştürülmesi, sürecin başlangıcını oluşturmaktadır. Seçimlerde uygulanan tek turlu basit çoğunluk yöntemi, 1950 – 1960 döneminde iki partili yapıyı ortaya çıkarmıştır. Kimi siyaset bilimciler, süreci 1970'lere dek uzatarak dönemi, `hakim tek-parti sistemi` olarak değerlendirmektedir. Ancak 1960, 1971 ve 1980'de askeri darbelerle parlamenter sistem kesintiye uğramış, parti yapıları ve seçim sistemleri farklı müdahalelerle düzenlenmiştir. Yine aynı evrede kır – kent farklılaşması hızlanmış, kırsal yapı çözülürken kentlere akan nüfus demografik yapıyla birlikte kentlerdeki sosyo kültürel ve sosyo ekonomik yapıyı da dönüştürmüştür. Öte yandan dünya ölçeğindeki teknolojik gelişmelerle birlikte iletişim aygıtları, kanalları ve yöntemlerinin çeşitlenmesi başta olmak üzere yaşam ve düşünce biçimlerini temelden etkileyen birçok değişim, ülkede uygulanan seçim sisteminin yanında seçmen eğilimlerini, seçim sonuçlarını etkilemiştir. Tüm bunlar seçim sistemlerinin parti sistemlerine etkisini sınırlamıştır. Duverger'in seçim sisteminin parti sisteminin bir öğesi olduğu tezi, Türkiye'nin kırk yılı bulmayan kesintili demokrasi deneyi için de geçerlidir. Hiç bir seçim sistemi, tek başına herhangi bir parti sistemini ortaya çıkarmamakta, ancak var olan yapıları, eğilimleri kolaylaştırmaktadır.

The multiple parlimentary system has a history of less than forty years in Turkey. The transition of the `Act of Parlimentary Election` into `Direct Majority Suffrage` system has been start of the period in 1946.The method of single-member plurality introduced the two-party system between 1950 – 1960. The period till 1970's is defined as `dominating single – party system` by some political scientists. However, the parlimentary system was interrupted in 1960, 1971 and 1980 military coups and thus, both the party systems and the election systems were regulated with various interventions. The differentiation between rural areas and the city accelerated,the population flow to the city converted demographical , the socio-economic and cultural structure of the society as the texture of the rural disintegrated.The increase of channels and communication devices, with the global technological developments had a great impact on life style and ways of thinking. And this changed the election system, the electrote tendencies and the result of the elections. And all of these restricted the effect of the election systems on the party systems. Duverger's thesis that the election system is a constituent of the party system is also effectual in Turkey's interrupted practice of democracy. An election system, by itself, does not introduce any party system; however it does enable the existing structures and tendencies.