İki tekerlekli motorlu nakil vasıtalarının talep analizi

Abstract

ÖZET - İki tekerlekli nakil vasıtalarının insanlığa hizmet verişi, 1800' lü yılların başlarında günümüz `bisikletlerinin ilkel bir şekli ile İngiltere'de başlamış ve 1860'lı yıllarda bisiklet sanayiinin temelleri atılmıştır. 1800' lü yılların sonlarında ise, iki tekerlekliler motorlu hale gelmeye başlamış ve 1905 yılında motosiklet sanayi oldukça ileri bir düzeye erişmiştir. 1950' li yıllarda ise, ekonomik sıkıntıları nedeniyle motosikletten daha ufak silindir hacmine sahip olan moped sanayii doğmuştur. Günümüzde yaklaşık 60 milyon park adedine sahip olan iki tekerlekliler sanayiine ülkemiz I960' lı yıllarda yerli üretime başlayarak girmiştir. Ülkemizde iki tekerlekliler sanayiini.jaoped ve motosiklet olarak iki kısma ayırırsak, günümüzde bu sanayii içinde moped üreten üç firma, motosiklet üreten tek firma yer almaktadır. Otopar Sanayi sre Ticaret A.Ş. -`Puch`, Beldesan A.Ş. -`Mobylette` Egemosan - Bisan A.Ş. -`Peugeot` mopedlerinin, Otopar A.Ş.-`Jawa` motosikletlerinin üretimini yapmaktadırlar. `Honda` motosikletlerini üreten Bebimot'un 1978» `Planet` motosikletlerinin üretimini yapan Üçsom A.Ş.'nin 1983 yıllarında pazardan çekilmeleri sonucu günümüzde `Jawa` motosikletlerini tek olarak üretimine devam edilmektedir. Moped ekonomik ömrünün 8 yıl, motosiklet ekonomik ömrünün 15 yıl olduğu varsayımına göre ülkemizde 1985 yılında 301.000 Ad. moped, 90.000 Ad. motosiklet parkı mevcuttur. Yıllar itibariyle ekonomik yapıya ve konjeakturel harekete bağlı olarak talebi değişkenlik gösteren moped ve motosiklet pazar kesimi genç - orta yaş, orta gelir - orta kültür seviyesinde ki kişilerden oluşmaktadır. Firmalar pazar kesimine hemen hemen birbirleri ile aynı olan kendilerine ait birer pazarlama şirketi ve bu pazarlama şirketlerinin bayileri veya tali bayiler kanalı ile ulaşmaktadırlar.2 - İki tekerlekli motorlu nakil vasıtaları talebi, ülkelerin gelişme süreçlerine `bağlı olarak iki kısımdan meydana gelmektedir, Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde iki tekerleklilere olan talep kişilerin ulaşım ihtiyaçlarını, karşılama arzusundan doğan `birincil talep niteliğindedir. Gelişmiş olan ülkelerde ise -iki tekerlekliler talebi otomobile ek olarak kullanılan veya sportif faaliyetler için tercih edilen ikincil talep şeklinde de ortaya çıkmaktadır. Ülkemiz henüz gelişmekte olan bir niteliğe sahip olduğundan,, iki tekerleklilere olan talep birincil talep şeklin dedir. Ülkemizde iki tekerlekli nakil vasıtalarına olan bu talebi etkileyen birçok unsur vardır. Bu unsurların başında ülkenin nüfusu ve bu nüfusun gelişimi, kişilerin satmalına gücü,, moped veya motosikletin satış fiyatı,; akaryakıt fiyatları,, satış son rası hizmetler,, iklim koşulları,., reklâm faaliyetleri yönetsel kısıtlamalar,: sosyal etkenler ve ikame mamullerin fiyatları (özellikle motosiklete ikame olabilecek kullanılmış otomobil fiyatları) gelmektedir. Bunların dışında mamulün kalitesi, yedek parça bulabilme kolaylığı * servis hizmetleri vs. gibi etkenler de talebi etkileyen unsurlar olarak sayılabilir. Talebin değişimini görebilmek ve tahmin edebilmek için, talebi etkileyen faktörlerin bir analize tabi tutulması gereklidir. Bunun için de moped ve motosiklet satışları ile talebi etkileyen faktörler arasındaki ilişkiyi ve bu ilişkinin kuvve tini gösteren regresyon ve korelasyon analizi kullanma gereği ortaya çıkmaktadır. Sunulan bu çalışmada ` moped ve motosiklet talebini etkile yen ` kantitatif ve düzenli bir seri oluşturabilme niteliğini taşıyan mamulün satış fiyatı,, akaryakıt fiyatları,, kişi başına milli gelir ve nüfus değişkenler olarak alınarak moped-motosiklet talep analizi çoklu regresyon ve korelasyon yöntemi ile yapılmış tır. Analiz öncesi 10 yıllık veriler tespit edilmiş ve yanıltıcı sonuçlar ile karşılaşmamak için parasal değer taşıyan değişkenleri enflasyonun etkisinden kurtararak reel hale getirmek için deflate işlemi gerçekleştirilmiştir.Bilgisayar desteğinde yapılan çoklu regresyon ve korelasyon analizi sonucunda, moped ve motosiklet talebini etkileyen unsurların aynı olmasına rağmen r etki derecelerinin farklı olduğu ortaya çıkmıştır. Bunun en büyük nedeni,, mopedin motosiklete nazaran daha ucuz re ekonomik olması ve motosiklet ile aynı ihtiyacı karşılayabilme sidir. Moped talebini nüfusun artışı oldukça kuvvetli bir şekilde etkilediği halde,, motosiklet talebinin değişiminde- motosikletin satış fiyatı daha fazla önem kazanmak tadır. Zira,r nüfusun artışına paralel olarak iki tekerleklilere olan talep de artmaktadır. fakat bu artış, mopedde motosiklete nazaran daha fazla olmaktadır. îki tekerlekliler pazar kesiminin orta gelir - orta kültür seviyesinde kişilerden oluştuğunu göz- önüne alırsak r, nüfusun artışı ile artan talebin daha ucuz ve ekonomik olan mopede kaymasını normal karşılamamız gerekir. Bu yüzden* diyebiliriz ki, nüfus ve nüfusun artışı moped talebini etkileyen en önemli faktördür. Akaryakıt fiyatları ve mamulün satış fiyatının artması caydırıcı bir etki yaparak moped talebinin azalmasına yol açmaktadır. Kişi başına düşen milli gelir. ise, fertlerin satınalma gücünü yükselterek talebin canlanmasına neden olan bir etken olarak sayılabilir. Motosiklet talebini en fazla etkileyen faktörün, mamulün satış fiyatı olduğunu belirtmiştik. Motosiklet satış fiyatının artması ` düşük gelirli kişilerin moped pazarına kaymasına, daha yüksek gelirli kişilerin de otomobil pazarına kaymasına yol aça cağı için talebi azaltıcı bir etki yaratmaktadır. Nüfus ve nüfusun gelişimi, akaryakıt fiyatları ve kişilerin satnalma gücünü gösteren kişi başına milli gelir de motosiklet talebini etkileyen diğer unsurlardır. Moped ve motosiklet talebini etkileyen faktörlerin durumları gözönüne alınarak pazarın dengesinin sağlanması, ve ikincil talebin yaratılması, için bu sektörde yer alan firmaların reklâm ve tutun- durma. faaliyetlerine daha fazla önem vermeleri ve firma dışı koşulların talep üzerindeki olumsuz etkilerini bertaraf edebilmek için firma içi koşulların etkisi altında olan unsurları rasyonel bir şekilde değerleyerek kişiler üzerinde özendirici bir etki yaratmaları gereklidir.