Sigara sanayi yatırım projeleri yönetimi

Abstract

ÖZET- Genel olarak yatırım ; gelecekte bir kazanç sağlamak maksadıyla peşin olarak katlanılan bir fedakarlık olarak nitelendirilebilir.Bu yüksek lisans tezimde sigara sanayi yatırım projeleri yönetimi, konusu ele alındığından, sınai yatırım kavramı üzerinde durmakta yararlı olacaktır.Geniş anlamda, mal ve hizmet üretici ve gelir getirici faktörler düzenlenmesi sanayi olarak belirlenmektedir. Sınai işletmede ise insan emeği ve diğer enerji kaynaklarından yararlanarak çeşitli üretim araçlarıyla bir maddenin niteliğini, biçimini, özelliğini, bileşimini değiştirmek suretiyle, bir mal üretmesi ve bu üretim faaliyetini sürekli olarak devam ettiren iktisadi bir birimdir.Çok öz bir tanımlama ile proje ;Ekonomik ve teknik yapılabilirliği bir zaman süresi içinde, mal ve hizmetlerin üretimini artırmak için, bazı imkanları yaratma, genişletme ve /veya geliştirmeye dönük bir öneridir.Projeler genel olarak mal ve hizmetin yer aldığı sektöre göre adlandırılırlar.Projeler sektörler arası ve sektör içi sınıflamanın yanında niteliklerine görede sınıflandırılırlar.Örneğin gelişen teknolojik imkanlardan faydalanarak mevcut sigara üretim kapasitesinin artırılması, tevzi yatırım projeleri kapsamına girmektedir. Hazırlanacak sigara sanayi yatırım projelerinde başlangıçta bazı genel bilgilerin verilmesi gerekmektedir.Ör.Projenin adı,Proje ne, Kuruluş yeri v.b. gibi. Ülkenin sigara tüketimi her yıl artmakta olup, artan yurt içi filtreli sigara talebinin karşılanması ancak işletmeleri Genel müdürlüğün yeni yatırımlar gitmesiyle mümkün olabilecektir.Ancak 5.Beş Yıllık kalkınma planında `Sigara -Tütün tekeli kaldırılacak, iyi kaliteli tütüncülüğümüzün ekonomik ölçüler içinde korunması yanında yeni tip tütünlerin üretimi, hazırlanacak bir program çerçevesinde ele alınacaktır.`denilmektedir.Bu cümleden de anlaşılacağı gibi ülkemizde özel sektörde sigara sanayi yatırımları yapabilecektir.Yeni yapılacak sigara sanayi yatırımları artan filtreli sigara talebinin karşılanmasını sağlayacak, ayrıca ülkemizdeki mevcut imalat teknolojisinin bir bölümü bu projelerle yenilenecek, dünyada yaygın olarak kullanılan modern sigara imalat teknolojisi ülkemizde de kullanılır hale gelecektir.Modern imalat teknolojisi ile sigara kalitesinin iyileştirilmesi arasında önemli bir ilişki vardır. Türkiye'deki sigara imal makinalarının devir sayısı 1500 dev /dak.ile 4000 dev / dak. arasında değişmektedir.Oysa diğer ülkelerde 6000 dev/dak. hatta daha yüksek devirli sigara makinaları sigara sanayinde kullanılmaktadır.Ülkemizde ise hala, 1984 yılında Fransız reji şirketinin kurduğu sigara imalat teknolojisi ile üretim yapılması çok üzücüdür. Sigara dayanıksız tüketim malı özelliğinde olup en küçük yerleşme birimlerine kadar ulaştırılması gerekmektedir.1987 yılı Türkiye toplam sigara üretimi 58.574 tondur. (52.564 ton filtreli sigara,6.009tonu filtresiz sigara).Toplam sigara tüketimi ise 68.931 ton'dur.Talebin fazla olması nedeniyle aradaki fark ithal yoluyla karşılanmaktadır.Tekel 1984 yılının nisan ayından itibaren yabancı sigara ithaline başlamıştır.Ülkemizde en fazla sigara tüketimi %31,5 oranla Marmara bölgesi, en az ise Güneydoğu Anadolu bölgesinde olmaktadır. 5. Beş yıllık kalkınma planında, filtresiz sigara talebinin %2,1 azalacağı, filtreli sigara üretiminin yılda ortalama %5, ve toplam sigara üretiminde %5,1 oranında artacağı tahmin edilmiştir.Bu değerlendirmelere göre 1990 yılında ülkenin filtreli sigara talebinin 63.598 ton,filtresiz sigara talebinin 7.121 ton ve toplam tüketimin ise 7.719 ton olacağı hesaplanmıştır. Son 10 yıllık sigara tüketim rakamları esas alınarak yaptığım talep talep tahminlerinde ise 1990 yılında ülkemiz filtreli sigara tüketiminin yaklaşık 63.000 ton ve toplam tüketimin ise 67.856 ton olacağı bulunmuştur.Sigara tüketimi 15-66 yaş arası nüfus miktarına, Gayri safi milli Hasılaya veya kısaca kişi başına düşen milli gelire, Kentleşme oranına bağlı olarak değişiklikler göstermektedir.Sigara tüketimini açıklayan egzogen değişkenlere ait parametreleri belirleyebilmek için regresyon analizi yaptım ve bulunan sonuçları gösteren bilgisayar çıktıları iktisadi beklentilere uygun olup ilgili sayfalarda verilmiştir. Ülkemizde dördü eski teknoloji ile çalışan (Cibali, İzmir,Samsun,Bitlis) ve dördüde modern teknoloji ile teçhiz edilmiş (İstanbul,Adana,Malatya,Tokat )8 sigara fabrikası bulunmaktadır.Bu fabrikalarda yaklaşık 55.000 ton filtreli sigara 7.000 ton filtresiz sigara ve 1.000 ton pipo,puro,v.s. gibi diğer ürünler olmak üzere yaklaşık 60-65 bin ton üretim yapılmaktadır.Ülkemiz sigara fabrikalarının tercik kapasitesi 90 bin ton civarındadır.İ.T.Ü tarafından yapılmış iş etüdlerine göre Türkiye şartlarında kullanılabilir kapasite teorik kapasitenin %67'si olarak bulunmuştur. Sigara fabrikalarımızdaki mevcut makinaların birçoğunun ekonomik ömürlerini doldurması ve üretim dışı kalmaları söz konusu olduğundan, ayrıca yabancı sigara tüketiminin hızla yaygınlaşması ve mevcut filtreli sigara talebinin artması nedeniyle yeni sigara sanayi yatırımlarının 1989 yılından itibaren belirli periyodlar halinde yapılması gerekmektedir. Sigara sanayi yatırımları;Beş yıllık kalkınma planlarında belirtilen, Kalkınmakta öncelikli yörelerimizin gelişme potansiyellerinin harekete geçirilmesi, bu yörelerimiz ile diğer yöreler arasındaki gelişmişlik farklarının azaltılması,Sanayinin bölgeler arasında dengeli bir biçimde yaygınlaştırılması, gelişmenin hızlandırılması ve istihdam sorunlarının çözümü amaçlarına son derece uygun olan yatırımlardır. Sigara sanayi yatırımlarında kuruluş yeri ve kapasite seçiminde amaç;Maliyetlerin en düşük,karın en yüksek olabileceği yerin bulunması ve optimum kapasiteyi seçmektir. Sigara fabrikasında Doğu,Güneydoğu,Marmara,Karadeniz ve Ege bölgesi tütünleri uygun bir reçete dahilinde harmanlanmaktadır.Amerikan tipi sigara üretiminde ise Burley,Virginia ve %10-15 oranında oriental tütünler Soslu harmancılık tekniğiyle belli bir reçete dahilinde karıştırılarak sigara yapılmaktadır.Yapılan hesaplamalara göre 10.000 ton /yıl kapasiteli bir sigara fabrikası üniteleri için yaklaşık 520.000m2 alan gerekmektedir.Sigara sanayinde kullanılan makine ve teçhizatın büyük bir kısmı yurt dışından ithal edilmektedir. Bu Yüksek Lisans tezimde örnek olarak aldığım bir sigara sanayi yatırım Projesinin genel yatırım tutarının 212 Milyar TL. olacağı hesaplanmıştır.Fabrikanın Yıllık işletme giderleri ise yaklaşık 32 milyar TL. olarak bulunmuştur. Projede Sınai maliyet (TL/Kg) 3185,11 TL.Ticari Maliyet (TL/kg) 3355,63 TL. Vergili Ticari Maliyet 12.980.63TL/kg. hesaplanmıştır. Proje gelirleri 175 milyar tl.Proje giderleri ise 129 milyar TL. hesaplanmıştır.Proje gelirlerinin hesaplanmasında 500 milyon paket filtreli sigara üretileceği varsayılarak, bir paket filtreli sigaranın satış fiyatı 350TL. alınmıştır.fakat mart,1988'de yapılan zamlarla bir paket filtreli sigaranın satış fiyatı 500TL. olmuştur. Yapılan hesaplamalar neticesi projenin %20 faiz haddinden karlı olduğu anlaşılmış,Ağırlıklı ortalamalar yöntemine göre yıllık amortisman giderleri hesaplanmış ve amortisman miktarı 5 milyar 900miyon bulunmuştur.Projenin geri ödeme süresi ise 5yıl gibi kısa bir süre çıkmaktadır. Fabrikanın Vergi öncesi Satış hacmine göre 6 milyar 904 milyon TL. tutarıda satış yapıldığında, Üretim miktarına göre ise 394.347 Kg. sigara üretildiğinde kara geçtiği bulunmuştur.Vergi sonrası kar analizinde ise Satış Hacmine göre kara geçiş noktası 19 milyar886milyon TL. Üretim miktarına göre kara geçiş noktası ise-1.138.619 Kg.dır. Sigara sanayi İşletmesi vergi ödemesi %4 kapasite ile kara geçmekte ve %96 gibi çok yüksek bir kapasite marj bulunmaktadır.Vergi sonrası ise %12 kapasite ile kara geçmekte ve %88 kapasite marjı bulunmaktadır.Sermaye hasıla oranının 2-3 kabul edilmesi nedeniyle projede sermaye hasıla oranı bu değer yakın çıkmıştır.Örnek projemizde kişi başına üretim 494.071 paket filtreli sigara yani 9.881Kg. Kişi başına net kar ise ortalama 44 miyan635bin TL. bulunmuştur.Projenin yaratacağı katma değer toplamı ise kümülatif olarak 2007 yılına kadara 2 tirilyon 190 milyar civarındadır. Bütün bu değerlendirmelerden ve sonuçlardan da anlaşılacağı üzere sigara sanayi yatırımları çok karlı yatırımlardır.Japonya,Fransa, Portekiz,Kuzey Kore ve Türkiye gibi dünyanın birçok ülkelerinde sigara üretiminin Devlet monopolü altında yapılması ve işletilmesinin nedeni çok karlı bir yatırım ve sanayi kolu olmasından ileri gelmektedir.Yaptığım bu araştırma sonuçları da bunu doğrulamaktadır.