Hsüan-Tsang`ın Seyahatnamesi Ta-t`ang-si-yü-chi üzerine bir çalışma

Abstract

ÖZET Tarihi bir belge olarak Hsüan-tsang' xn seyahatna mesi Ta-t 'ang-si-yü-chi ( `K j% 5? &hj%Zj ) kendi örnek leri arasında az bulunur bir özelliğe sahiptir. M.S. 7. yy. Orta Asya ve Hindistan tarihi, etnolojisi, etnograf yası ve değişik kültürel yapıları için temel kaynaklar arasındadır. Bu özelliğiyle Hsüan-tsang ' m eseri Ta- t' ang-si-yü-chi eşsiz bir öneme sahiptir. M.S. 7. yy.' da Çin imparatoru Tai-tsung'a sunulan bu seyahatname Çin'in içlerinden Orta Asya yolu ile Hin distan'a inen ve yeniden aynı bölge üzerinden Çin'e dönen Hsüan-tsang tarafından yazılan gezi notlarından oluşur. Orta Asya ve Hindistan'ın sosyo-kültürel açıdan bütün yanlarını ortaya koyan Ta-t ' ang-si-yü-chi bu haliy le oldukça geniş bir inceleme alanı teşkil eder. Bu sebepten dolayı ve bizi daha çok ilgilendirmesi nedeniyle tezimizin inceleme konusu olarak seyahatnamenin sadece 1. ve 12. bölümlerini ele aldık. Bu bölümler esasta Göktürk Hakanlığı egemenliğindeki ülkelerle ilgilidir. Tezimizin amacı Ta-t ' ang-si-yü-chi 'yi tanıtmak ve onun 1. ve 12. bölümlerinin metni üzerinde çalışmaktır. Böylece bu sınırlar içerisinde eserin yazarının biyogra fisi de dahil Orta Asya'nın ve bazen Çin'in sosyo-kültü rel yapısını inceleme durumunda kaldık. Ta-t ' ang-si-yü- chi ' yi tarihi bir belge ışığında inceledik. Tezimizin giriş bölümünde çalışmamızın amacı, sınırı, metodu ve konunun geneli hakkında bilgi verdik. I. bölümde söz konusu dönemde Çin'in siyasi duru munu ele aldık.II II. bölümde kısaca Budizmin tarihini verdikten sonra, Hsüan-tsang ' in yaşadığı dönemdeki Budizm'in yapısı hakkında bilgi sunduk. Bu bölüm özellikle söz konusu dönemdeki Çin imparatoru Tai-tsung'un Budizm'e karşı ta kındığı tavın gözönünde bulundurduk. III. bölümde eserin yazarı Hsüan-tsang' m biyogra fisi, seyahati ve Çin imparatoru Tai-tsung'la dostluğu üzerinde durduk. IV. bölümde Ta-t ' ang-si-yü-chi'nin 1. ve 12. bölümlerinin İngilizce'den de faydalanarak Çinceden Türk- çeye çevirisini yaptık. V. bölümde çevirisini yaptığımız orijinal metni kültürel ve siyasi açıdan inceledik. Sonuç bölümünde de konuyu genel olarak tanımlayıp ulaştığımız sonucu vermeye çalıştık. Batı dillerinde bu konu üzerine oldukça fazla ça lışma bulunmakla birlikte, Türkçede birkaç eserin dışında (1 makale ve 1 tez) herhangi bir çalışma yapılmış değil dir. Tezimizin seçiliş amaçlarından biri de Türkçedeki bu eksikliği kısmen de olsa telafi etmektir. Böyle kısır bir koşul içersinde tezimizin, ancak daha sonraki çalış maları bekleyen bir giriş çalışması olduğu tahmin edile bilir. Eğer bu hedefe ulaşmışsak maksadımıza varmışız de mektir. Bununla birlikte yabancı öğrenci olduğumuz için cümlelerde ortaya çıkması muhtemel hataların gözönüne alınması gerekiyor.