Yeni evrensel haberleşme ve iletişim düzeninin getirdiği sorunlar

Abstract

b Cj OZET Uluslararası haber akışı üzerinde ilk tartışmalar 19?0' li yıllarda başlamış bu tartışmalar özgür haber dolaşı mı üzerinde olmuştur. İkinci Dünya savaşı boyunca süren san sür ve propaganda herkesi özellikle 3. Dünya ülkeleri ve ge lişmekte olan ülkeleri rahatsız etmiştir. Gelişmiş ülkelerden azgelişmiş ülkelere ve 3. Dünya Ülkelerine özgür bir haber dolaşımı oaşlamıştır. Böylece ortaya tek yönlü iletişim, dengesiz ve çelişkilerle ilgili kavramlar ortaya çıkmıştır. Az gelişmiş ülkeler ve 3. Dünya ülkeleri haberleri Batı ülkelerinin büyük ajanslarından ve transnational şir ketlerinden almaktadırlar. Bu da kültürel bağımlılık gibi büyük sakıncalar doğurmaktadır. Unesco'nun bu konuda yaptı ğı toplantılarda kültürel bağımlılık konusu üzerinde durul muştur. Tüm Dünyadaki haber dolaşımının %80'ini ellerinde bu lunduran bu ülkelere ait haber ajansları eleman ve araç o- larak da bu alanaaki potansiyel gücü ellerinde tutarken ge lişmekte olan ülkelerin bir çoğunun ulusal ajansı yoktur.# Dünyadaki haber akışını ellerinde bulunduran beş bü yük haber ajansı ( AP, UPI, APS, REUTER-, TAS) Dünya nüfusu nun yaklaşık %70'ini barındıran 3»Dünya Ülkeleri hakkında verdikleri haberler yalnızca kendi ülkeleri hakkında verdik leri haberlerin % 20' si oranındadır. Ayrıca gelişmiş olan ülkeler radyo yayın alanlarının $90' ını ellerinde bulundur maktadır. Televizyon alanında da bu dengesizlik daha da bü yümektedir. Televizyon programlarının çoğu gelişmiş ülkeler- den alınmaktadır. Gelişmiş olan ülkelerin haberleşme araçları gelişmek te olan ülkelerin sorunlarıyla ilgilenmemektedirler. Haber leri kendi çıkarları doğrultusunda saptırarak ve yorumlaya rak vermektedir. Gelişmekte olan ülkeler ve 3»Dünya Ülkele ri birbirleriyle ilgili haberleri bile yabancı ülke haberleş me araçlarından almaktadırlar. Yeni Evrensel Haberleşme ve İletişim Düzeni hakkında Unesco'nun ve Birleşmiş Milletlerin yardımlarıyla çeşitli toplantılar, konferanslar ve seminerler düzenlenmiş çeliş kiler ve dengesizlikler üzerinde tartışmalar yapılmıştır. Bu toplantılar sonunda Yeni Evrensel Haberleşme ve İletişim Düzeni kavramı ortaya atılmıştır. Gerek Birleşmiş Milletler gerekse Unesco tarafından onaylanan bir tasarıdır. Yeni den geli ve çelişkisiz bir haber akışının kurulması, haber çoğul-& culuğunun sağlanması, basın özgürlüğü'nün daha sağlam te mellere oturtulması, gazeteci özgürlüğü'nün daha güvende için de olması 3. Dünya ülkeleri ve Gelişme yolundaki ülkelerin is tekleri. Bu konuda I968 yılında Ljubljana da yapılan haberleş- araçları sempozyumu i, lk-- toplantı. i>u tarihten ;,sonra çeşitli tarihlerde Yeni Evrensel Haberleşme İletişim Düzenininin gerçeKİeşmesi doğrultusunda çeşitli çalışmalar, toplantılar yapılmıştır. Bu toplantıların en önemlileri ise şunlardır. 1973 Eylül, Cezayir. Bağlıntısız ülkeler Zirve toplan tısı, Yeni Evrensel Haberleşme ve İletişim Düzeni1 nin ilk ra poru bu toplantıda tasarlanmış ve 4. Zirve toplantısında for müle edilmiştir. 1976 Mart, Tunus. Bağlantısız Ülkeler arasında iletişi min geliştirilmesi için uluslararası sempozyum. Uluslararası yeni bir düzen deyimi burada ilk kez kullanılmıştır. 1978 Ekim-Kasım, Paris, Unesco'nun 20. Genel Konferansı Bu toplantıda `YEKİD`in kurulması için Unesco'nun katkısı is tenir ve bu kavram Unesco'nun çalışma. programına girer. Ara lık ayında ise Birleşmiş Milletler onaylamış ve tasarı ha line getirilmiştir.tf 1980 Eylül, Belgrad. lüUP denen İletişimin geliş tirilmesi için uluslararası program mekanizmasının kurulması görüşülür ve kabul edilir. 1983 Aralık, Hew- York Unesco'dan çekiliyor ve bu ku rumdan mali desteğini kesiyor. 1984 Ocak, Jakarta. `YüHİD` ile ilgili çalışmalar ve bu konferansta yeniden onaylanması. 1985 EKİm, Sofya. Unesco'nun 23, Genel Konferansı. Bu toplantıda Batılı ülkeler `YEHİD` ile ilgili çalışmaların durdurulmasını istemiş ler, fakat Unesco bu konuda yapılacak çalışmaların yoğunlaştırılması doğrultusunda karar almıştır. Unesco'nun 1988/89 programında iletişimle ilgili yeni araştırmalar yer almaktadır. 1968 yılından beri yapılan çalışmalar sonucunda Yeni Evrensel Haberleşme ve İletişim Düzeni' nin gündeme getirdiği çelişkiler ve dengesizlikler vardır. Bunlar, - Özgür Haber Dolaşımı, - Teknolojik Gelişmelerle Dengesizlik Arasında Bağlan tı sorunu,^ - Çelişkiler ve Dengesizlikler. Çelişkiler ve Dengesizliklere tepki olarak Yeni Ev rensel Haberleşme ve İletişim Düzeni kavramı ortaya atılmıştır. Bu konuda yapılan toplantılarda çelişkiler ve dengesizlikler ayrıntılı bir şekilde belirlenmiş ve çö'zUm yolları aranmıştır. Üzerinde hâlâ konuşulan ve tartışmaları yapılan, leni Evrensel Haberleşme ve İletişim Düzeni'nin kısa vadede gerçek leşmesi beklenemez, çalışmaların arttırılarak devam etmesi ve karşılıklı yardımlaşma gerekmektedir. Unesco'nun ve Birleş miş Milletlerin desteği ile iletişim alanındaki faaliyetle rin genişletilmesi, uluslararası işbirliği sağlanmalı bu iş birliğinin temelinde anlayış ve barış kavramları yatmaktadır. Bu nedenle kitle iletişim araçlarının barışı ve silahsızlanma ya katkıda bulunacak şekilde faaliyetlerini sürdürmeleri ge rekir. Dünya barışını sağlayacak dengeli ve özgür iletişim tüm ulusların.yararına olacaktır.