Roma Hukuku`nda ayni teminat

Abstract

ÖZET Roma hukukunda aynî teminat tarih içinde devamlı olarak gelişmiştir. Başlangıçta uzun zaman aynî teminat fiducia cum creditore contracta ile verilirdi. FUhıcin genel bir inançlı muamele idi. Fiducia ile rehin veren, rehinli malın mülkiyetini manc/patio veya in ime cessio ile devrederdi. İte nin alan, alacak ödendikten sonra bu malı iade etmekle yükümlüydü. Fa kat malın iadesi için tekrar mülkiyeti nakil muamelesi yapılmalıydı. Fiducia rehin alan için elverişliydi. Zira teminat maksadıyla mülkiyet hakkını elde ediyordu. Halbuki rehin veren sadece aralarındaki pactum sebebiyle, şahsî dava açmak imkanına sahipti. Romada çok eski devirlerden beri var olan, ama bir dava ile korunma yan pigmıs akü vardı. Pignus bir aynî akitti. Rehin veren sadece malın zil yetliğini devrederdi. Rehin alan alacak ödenmemişse malı satmak ve semenden alacağını elde etmek imkanına sahipti. Taraflar ayrıca, alacak ödenmediği taktirde malm alacaklıya ait olacağına dair anlaşırlardı {lex com- missoria). Fakat bu tür anlaşmalar sonradan imparator Constantinus ta rafından yasaklanmıştı. Roma hukukunda en son gelişen rehin akti hypotheca' dır. Hypotheca önceleri praetor tarafmdaninterdfctum'lar vasıtasıyla korunuyordu. Bu aynî teminat önce tarım arazilerinde ortaya çıkmıştı. Zamanla uygulama alanı genişletilmişti. Hypotheca ile rehin hakkının tesisi için tarafların yalnızca anlaşmaları yeterliydi. Malm menkul veya gayrimenkul olması sonucu de ğiştirmiyordu. Roma hukukunda anlaşma ile tesis edilen rehnin yanısıra kanunî ipo tekler de fazlaydı. Bu ipotekler özellikle imparatorluk döneminde çoğalmıştı.Bu tür ipotekler borçlunun belli malları üzerinde olabildiği gibi, bütün mal varlığını da yük altına sokabilirdi. Örneğin kadının cihaz sebebiyle, kocası nın bütün malvarhğı üzerinde kanunî ipotek hakkı mevcuttu. Bu ipotekler genellikle imtiyazlı idiler. Bu sebeple zaman olarak kendilerinden önce ge len ipoteklerin önüne geçerlerdi. Roma hukukunda rehin hakkı genel olarak fer'î bir hakti. Fer'î'lik özel liği fiducia'da hemen hemen yoktu. Fakat hypotheca vepignus akitlerinde fer'î'lik özelliği tamdı. Bu sebeple rehin hakkının varlığı bir alacağın varlı ğına ihtiyaç gösterirdi. Rehin hakkı fer'î olması sebebiyle alacağın ödenmesiyle son bulurdu. Rehin hakkı malın telef olması, rehin alanın zımnî veya açık feragat etmesi hallerinde de sona ererdi. Roma hukukunda aynî teminat zaman aşımı ile de sona ererdi. YüîcseköŞretto Kuru* DoJriimaatasyoa Merfcaö