İşletmelerde yeni teknoloji kullanımı ve yönetimi

Abstract

IV ÖZET Toplumların gelişimindeki itici güç olan buluşlar ve teknolojik ilerlemeler değişken ve belirsizliklerle dolu olan işletmeler içinde ortama uyum sağlamaları ve varlıklarını devam ettirmelerini sağlayan bir faktördür. İşletmeler açısından ele aldığımızda teknolojik yenilik ler, mal ve hizmet üretiminin kalite ve miktarını arttı ran, yeni endüstri dalları ve yeni iş alanlarını yaratan değişimlerdir. Yeni teknolojilerin yönetim üzerindeki önemi, yöne timin işletme içindeki fonksiyonel önemi ve özellikle tek nolojik yeniliklerin kullanılmasıyla ortaya çıkan yapısın dan kaynaklanmaktadır. Yeni teknolojilerin üretimi arttır ması, işletmede verimliliği yükseltmesi, maliyetleri dü şürmesi, etkin karar alabilme olanaklarını arttırması, bü tün bunlara bağlı olarak rekabet gücünü arttırması işlet melerin varlıklarını sürdürebilmesi için gerekli unsurları sağladığı için vazgeçilmez bir faktör olarak etkinliğini sürdürmektedir. Yenilik yaratmak amacıyla yapılan bütün işlemler ve ek yatırımlar işletmelerin yeni maliyetlere katlanmasına neden olur. Teknolojik yeniliklerin maliyetinin yüksek ol-masının yanında teknolojik ilerlemelerin hızı nedeniyle maliyetlerin kısa bir süreye dağıldığı görülmektedir. Ge lişmekte olan ülkelerde maliyetleri yükselten diğer bir unsur da yeni teknolojiyle birlikte yeni işçi, personel ve yönetici alınması ve çıkartılmasının yüklediği harcamalar dır. Maliyetlerin yüksek olmasına rağmen işletmelerin bulundukları ortamda, yöntemlerinde, ürettikleri ürünlerde veya üretim teknolojisinde değişiklik yapmaları ve bu ko nuda karar almalarında sosyal, politik, ekonomik ve tekno lojik güçlerin baskıları olmaktadır. Yüksek maliyetleri olan ve etkilerinin büyük bir alana yayıldığı teknolojik yeniliklerde, uygulama kararla rı birçok kişiler, komiteler ve alt birimlerin ortak ça lışmalarıyla alınmaktadır. Yenilik kararlarının alınış şe killeri ve bunlara katılan birimler işletmelerin yapıları na, yönetim biçimlerine ve yeniliklerin yapısına göre de ğişiklikler göstermektedir. Yeni bir teknolojinin işletmede kullanımıyla bir likte işletme içinde önemli değişiklikler görülmektedir. Yeni teknolojiler hem işin daha kolay ve etkin olarak ya pılmasını hem de yeni üretim süreç ve modelleriyle yeni mamullerin üretilmesini sağlar. Bütün bunlar, işletmeVI içinde işlerin, yapanın ve insanların etkilenmesine neden olur. İşletmelerde yeni teknoloji kullanımı ile birlikte bazen o işi' daha önce yapanların yeteneklerini kullanma dereceleri ya azalmakta ya da bütünüyle yok olmaktadır. Bu durumda, yeni görev tanımları ortaya çıkmaktadır. Yeni gö rev tanımları, işin yapısının veya yapılış şeklinin değiş tirilmesi çalışanlar üzerinde önemli etkiler yaratmakta dır. Teknolojik yeniliklerin yoğun olarak kullanımı ya pının buna uygun olarak düzenlenmesini zorunluluk haline getirmektedir. Bu tür işletmelerde geleneksel dikey örgüt sel yapı yerini, makinelerin farklı alanlarda, departman larda ve çalışma gruplarında çalışan insanların görevleri ni etkilemek suretiyle ast-üst ilişkilerinde mesafe ve za man kavramında tasarruf sağlayan `yatay örgütsel yapı` ya yerini bırakmaktadır. Teknolojik yenilikler nedeniyle organizasyon şema ları değişmekte, işletme içinde bazı bölümler yok olmakta veya yeni ilişkilerin kurulması zorunlu hale gelmektedir. Bütün bunlar, işletme içindeki personel ilişkilerinin dü zeyini ve yapısını etkilemektedir. İşlerin başarılı olarak tamamlanabilmesi için bunları yeni teknolojileri kullana-vıı rak yapabilmesi amacıyla personel yeni bilgilerle donanma sı, yeniliklere paralel bir gelişim göstermektedir. Yeni teknolojiler işletme içindeki bütün fonksiyo nel bölümlerde kullanılmaktadır. Bunların etkin ve başarı lı kullanımları için işletmenin yapısına, yönetim şekline uygun düzenlemeler yapılmalıdır. Fonksiyonel birimler içinde yeni teknoloji kullanımının en yoğun olanları, üre tim bölümü, finans ve muhasebe bölümleri ve yönetim bilgi akış sistemleridir. Ulus, işletme veya birey yaşamında önemli yeri ve rolü olan yeniliklere karşı olumlu veya olumsuz tutumlar doğal bir olgu olarak ortaya çıkmaktadır. Yenilikler kar şısındaki tutumlar bireysel düzeyde olduğu kadar, grup hatta tüm işletme düzeyinde görülebilir. Yenilikler karşı sında ortaya çıkan tutumları psikolojik, ekonomik, kişisel ve sosyal faktörlerin yanında önerilen yenilik türü etki ler.. Yenilik karşısında reddetme, direnme, tahammül etme ve kabul etme şeklinde davranış biçimleri ortaya çıkar. Yöneticiler, yeni teknoloji kullanımının başarılı olması ve direnişlerin azalmasını sağlamak için çeşitli tedbirler almaktadırlar. Bu tedbirleri? personelin karar lara katılmasını sağlamak, işletme personelini yenilikler hakkında eğitmek, ekonomik teşvik tedbirleri almak, fonk siyonel birimler arasındaki ilişkileri güçlendirmek olarakvııı sınıflandırmak mümkündür. Direnişleri her zaman için tama- miyle ortadan kaldırmak sağlanamamakla birlikte bu tedbir lerin, birinin veya birkaçının birarada kullanılmasıyla azaltılabilir. Ülkemizde yeni teknolojiler ile ilgili araştırmala rın özetlenmesinden sonra değişik sektörlerde faaliyet gösteren 30 işletmede yapılan yeni teknoloji kullanımıyla ilgili anket çalışmasında bunların etkinlik dereceleri ve ulaşılan sonuçlar araştırılmıştır. Anket çalışması yapılan işletmelerde yeni teknoloji fikirlerinin elde edilmesi ve işletme içinde uygulamala rında başarılar sağlandığı, teknolojik yenilik kullanmadan önce belirlenen amaçlara ulaşıldığı ve olumsuz tepkilerin ortaya çıkmadığı görülmektedir. Bunda, yöneticilerin ger çekçi amaçlar belirlemesinin yanısıra kullanılan teknolo jik yeniliklere rağmen işletmelerde ikili, üçlü teknolojik yapıların bulunması, yeni teknolojiyi başarıyla uygulamak için eğitim çalışması yapılması, karar almada personele fikir danışılması ve diğer tedbirlerin başarıyla uygulan ması etkili olmuştur.