Özel ve devlet ilkokullarında görev yapan öğretmenlerin iş tatmini düzeyi ve bu düzeyin frustrasyon karşısında gösterilen tepki tipi ve agresyon yönü ve ilişkisi

Abstract

ÖZET Günümüzde, ilkokul öğretmenlerinden beklenen görevler çok boyutludur. Öğretmenler, bilgi aktarımı yanı sıra küçük çocukla iletişim kurabilme, onlara iyi bir model olabilme, aile ve çevre karşısında yol gösterici olabilme gibi görevleri de üstlenmek zorundadırlar. Aynı zamanda, öğretmenler meslekleriyle ilgili pekçok sorunla karşı karşıyadırlar. Ekonomik ve bürokratik sorunlar, okullardaki kısıtlı olanaklar, mesleki prestijin düşmesi, öğretmen yetiştirme ve hizmet-içi eğitimdeki yetersizlikler 9 öğretmenlerin işlerinde tatmin duymamalarına neden olabilmektedir. Buna bağlı olarak, mesleği kötüleme, işi yavaşlatma, sürekli koşullardan yakınma, öğrencilere agresif davranma gibi olumsuz davranışlar gelişebilmektedir.Buradan hareketle, araştırmada, ilk olarak düşük sosyo-ekonomik ve kültürel düzeyli çevrelerde bulunan ilkokullarda görev yapan öğretmenlerle, koşulları daha iyi olan, yüksek sosyo-ekonomik ve kültürel düzeyli çevrelerde bulunan ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin iş tatmini düzeyi açısından karşılaştırılması amaçlanmıştır.Araştırmanın ikinci amacı ise, yüksek ve düşük iş tatmini gösterenler arasında frustrasyon karşısında gösterilen tepki tipi ve agresyon yönü açısından farklılık olup olmadığını saptamaktadır.- 186 - Araştırma, 19 devlet okulu ve 14 özel okulda, 180 ilkokul sınıf öğretmeni üzerinde gerçekleştirilmiştir. 180 kişilik araştırma grubu,devlet ilkokullarında görev yapan 60 erkek öğretmen ve 60 kadın öğretmen ile özel ilk okullarda görev yapan 60 kadın öğretmenden oluşmaktadır. Özel ilkokullarda erkek sınıf öğretmeni bulunmaması nedeniyle yalnızca 60 kadın öğretmenin incelenmesiyle yetinilmiştir.Araştırmada,çeşitli boyutlarıyla iş tatmini düzeyini ölçmek için MSQ (Minnesota Satisfaction Questionnaire) iş tatmini ölçeği ve frustrasyon karşısında gösterilen tepki tipi ve agresyon yönünü incelemek için Rosenzweig Picture- Frustration, testi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre özel ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin çeşitli boyutlarda ölçülen iş tatmini düzeyleri diğer iki gruba göre daha yüksektir. Bu sonucun, özel okullardaki öğretmenlerin hem kendi yaşam koşullarının daha iyi olması hem de bu okullardaki olanakların daha elverişli durumda bulunmasına bağlı olduğu düşünülmektedir. Yüksek ve düşük iş tatmini düzeyi gösterenlerin frustrasyon karşısında gösterdikleri tepki tipi ve agresyon yönü açısından karşılaştırıldığında farklı davranış şekilleri ortaya koyduğu belirlenmiştir Çeşitli boyutlardaki iş tatmini düzeyi yüksek olanlar, frustrasyon karşısında uyum ve sabır gösteren, çözüm arayan ve saldırganlıktan kaçınan davranış şekilleri göstermişlerdir.-187- İş tatmini düzeyi düşük olanlar ise, engelleri aşılması güç engeller olarak algılayıp, saldırganlıklarını, ya dışa yöneltmekte ya da kendilerini suçlamaktadırlar. Çözüm aramak yerine engeller üzerinde fikse olmakta ve suçlama ile karşı karşıya kaldıklarında, ya saldırgan bir tavırla bunu reddetmekte ya da koşulları öne sürerek sorumluluktan kaçınmaya çalışmaktadırlar.