Aracı kurumlarda tahvil ve bono piyasası işlemlerinin muhasebeleştirilmesi; sorunlar ve çözüm önerileri

Abstract

oz Bu yüksek lisans tezimde Aracı Kurumlar, sermaye piyasası araçları, Aracı Kurum işlemleri ve bu işlemlerin muhasebeleştirilmesi incelenmiştir. İnceleme esnasında konuyla ilgili literatür ve diğer kaynaklar taranmış, Aracı Kurumlarda ilgili departmanda bizzat çalışılmış, ilgili departmanlardaki yetkililerle yüzü yüze görüşmeler yapılıp konu hakkında bilgi alınarak tez hazırlanmıştır. İncelemem sırasında, Aracı Kurumlar müşterilerini sermaye piyasası araçları konusunda bilgilendirmekte; ekonomi - haber bültenleri göndermek suretiyle müşterilerine yapacakları doğru yatırımlara yönlendirmekte ve müşterilerinin tüm birikimlerinin en iyi şekilde değerlendirilmesi için yardımcı olmaktadırlar. Aracı Kurumlar açısından bakıldığında da Aracı Kurum muhasebe kayıt düzeni ve muhasebeleştirilmesi konusunda bazı eksiklikler saptanmıştır. Bu eksikliklerinin giderilmesinde, Aracı Kurumların kendilerine göre çözüm üretme yoluna gitmişlerdir. Örneğin Sermaye Piyasası Kurulu Tek Düzen Hesap Planına göre hesapların düzenlenmesi için hesap aralıkları tanımlanmıştır. Fakat hesap aralığı içinde hangi hesabın ne amaçla kullanılacağı belirtilmemiştir. Aracı Kurumlar ilgili hesap numaralarına isim tanımlarken ya alt hesaplar açmakta, ya da bu aralıktaki hesap numaralarını kendilerine göre kullanmaktadırlar. Bu düzenleme sonucunda Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen Tek Düzen Hesap Planından sapmalar oluşmakta, standartlaşma yapılamamaktadır. Farklı farklı hesap düzenlemeleri doğru vergi matrahının tespitini güçleştirmektedir. Aracı Kurumlar arasındaki farklı uygulamaların ortadan kaldırılması için hesap düzenin sağlıklı bir yapıya kavuşturulması gereklidir. Bu sağlandığında Aracı Kurumların denetimi de kolaylaşacaktır. ABSTRACT In this master thesis of mine the stockbrokers, capital market instruments, stockbrokers' transactions and accounting of such transactions are studied. During this study, the relevant literature and other resources are duly traced, in situ work has been materialized with certain stock broker companies, face to face meetings were 111

oz Bu yüksek lisans tezimde Aracı Kurumlar, sermaye piyasası araçları, Aracı Kurum işlemleri ve bu işlemlerin muhasebeleştirilmesi incelenmiştir. İnceleme esnasında konuyla ilgili literatür ve diğer kaynaklar taranmış, Aracı Kurumlarda ilgili departmanda bizzat çalışılmış, ilgili departmanlardaki yetkililerle yüzü yüze görüşmeler yapılıp konu hakkında bilgi alınarak tez hazırlanmıştır. İncelemem sırasında, Aracı Kurumlar müşterilerini sermaye piyasası araçları konusunda bilgilendirmekte; ekonomi - haber bültenleri göndermek suretiyle müşterilerine yapacakları doğru yatırımlara yönlendirmekte ve müşterilerinin tüm birikimlerinin en iyi şekilde değerlendirilmesi için yardımcı olmaktadırlar. Aracı Kurumlar açısından bakıldığında da Aracı Kurum muhasebe kayıt düzeni ve muhasebeleştirilmesi konusunda bazı eksiklikler saptanmıştır. Bu eksikliklerinin giderilmesinde, Aracı Kurumların kendilerine göre çözüm üretme yoluna gitmişlerdir. Örneğin Sermaye Piyasası Kurulu Tek Düzen Hesap Planına göre hesapların düzenlenmesi için hesap aralıkları tanımlanmıştır. Fakat hesap aralığı içinde hangi hesabın ne amaçla kullanılacağı belirtilmemiştir. Aracı Kurumlar ilgili hesap numaralarına isim tanımlarken ya alt hesaplar açmakta, ya da bu aralıktaki hesap numaralarını kendilerine göre kullanmaktadırlar. Bu düzenleme sonucunda Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen Tek Düzen Hesap Planından sapmalar oluşmakta, standartlaşma yapılamamaktadır. Farklı farklı hesap düzenlemeleri doğru vergi matrahının tespitini güçleştirmektedir. Aracı Kurumlar arasındaki farklı uygulamaların ortadan kaldırılması için hesap düzenin sağlıklı bir yapıya kavuşturulması gereklidir. Bu sağlandığında Aracı Kurumların denetimi de kolaylaşacaktır. ABSTRACT In this master thesis of mine the stockbrokers, capital market instruments, stockbrokers' transactions and accounting of such transactions are studied. During this study, the relevant literature and other resources are duly traced, in situ work has been materialized with certain stock broker companies, face to face meetings were 111held with the authorities employed in the relevant departments, the necessary information was collected then the subject thesis is established. During my studies, the stock broker companies have been informing their clients about the capital market instruments, and having sent them economy-news bulletins they were directing their investments to the right ones and trying to help them to evaluate their savings in the best way possible. When looked at the matter in terms of the stockbroker companies, some deficiencies were identified in respect of accounting system and actual accounting of such stockbroker companies as well. In the remedy and restoring of such deficiencies, the stockbroker companies paved towards assessing their own solutions. For example, the Board of Capital Market has defined the accounting interim for setting the accounts according to the uniform accounting plan However, in this accounting interim which account and for what purpose is used was not specified. The stockbroker companies, while they were specifying the names for the relevant accounts, they were either opening secondary accounts, or they were using the said interim account numbers as they like. At the end of such setting, there had occurred deviations in the uniform accounting plan that were specified by the Board of Capital market, and no standardization could have been achieved in this respect. Different accounting settings make the determination of taxable amount rather difficult. In order to eliminate different applications between the stockbroker companies it is a must to achieve a healthy structure for the accounting system. Once this will be realized, the control of the stockbroker of companies will be much easier.