Türkiye`de illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerinin çok değişik istatistik yöntemlerle incelenmesi

Abstract

Gerçekte herhangi bir olguyu etkileyen dinamikler çok karmaşıktır ve her alanda olayların akışını etkileyen faktörler çok sayıda (genellikle sonsuz sayıda) özellik tarafından belirlendiğinden çok boyutludur. Bu durum, olayların çok boyutlu olarak ele alınmasını, yani araştırmalarda çok değişkenli istatistik yöntemlerin kullanılmasını kaçınılmaz kılmak tadır. Aksi halde, çok sayıda değişken ve ortaklaşa etkileri dikkate alınmamış olur. Bu durumda olaylar gerçek görüntülerinden uzak ve oldukça basit bir şekilde tanımlanmış olur. Dolayısıyla illerin sosyo-ekonomik gelişmişliğini etkileyen çok sayıda değişken olmasına karşın gelişmişliği gerçek görüntüsüne yakın bir şekilde tanımlamak amacıyla, olguyu belirleyen sonsuz sayıdaki özelliğinden, ölçülebilen ve göreceli olarak karşılaştırılabilen çok sayıdaki sosyo-ekonomik göstergeler yardımıyla gelişmişlik düzeyleri olgusu çok boyutlu uzayda tanımlanmaya çalışılmaktadır. Yapılan bilimsel çalışmalarda, genel bir gelişmişlik tanımı yapmanın güç olduğu, her türden tanımın da tartışmaya açık yönlerinin olacağı, altı çizilerek vurgulanmaktadır. Bunun yanında, her ne kadar üzerinde uzlaşılmış bir tanım ortaya konulamamış olsa da, yapılacak tanımların sosyo-ekonomik alanlardan seçilen birçok gösterge kullanılarak, bütüncül bir yaklaşım içinde yapılması gerektiği ifade edilmektedir. Aynca, gelişme sürecinden etkilenebilecek veya bu süreci etkileyecek diğer sosyo-ekonomik göstergelerin de dikkate alınması gerektiğidir. Aynca şu hususu vurgulamakta yarar var ki, gelişmenin çok değişkenli ve karmaşık bir olgu olmasından ötürü, her türlü analiz farklı göstergeleri içerebileceğinden, sonuçlan itibariyle özgünlük arz etmektedir. Nitekim bu çalışmada benimsenen gelişme anlayışı, dar kapsamlı ekonomik büyüme sınırlarının ötesine taştığından belirtilen zorlukları içinde barındırmaktadır. Bu çalışma başlıca şu bölümlerden oluşmaktadır Birinci bölümünde incelenmesi amaçlanan illerin sosyo-ekonomik gelişmişliği tanımlandıktan sonra sosyo-ekonomik ge lişme kavramı başlığı altında sosyo-ekonomik gelişmişliğin tanımı, dengeli gelişme ve kalkınma planlan, illerin sosyo-ekonomik gelişmişliğinin amacı, kapsamı, yöntemi ve genel kabul görmüş göstergeleri açıklanmaktadır. İkinci bölümünde, araştırmada kullanılan çok değişkenli istatistik yöntemlerden faktör ve diskriminant analizlerinin yanında bu yöntemlerle ilgili bazı temel kavramlar ve varsayımlar açıklanmaktadır. Üçüncü bölümde ise, araştırmanın sonuçlan değerlendirilmektedir.

In fact, the dynamics which influence a fact are very complex and as the fac tors affecting the flow of events are determined by many characteristics (often infi nite number of) in every field, they are multidimensional. This attitude makes using multivariate statistical methods inevitable, or else, a large number of variables and their collective influences are ignored. So, objects are defined far from their real im ages and very simple. Therefore, in spite of having many variables which have influ ence upon socioeconomic development fact, to define socioeconomic development fact very closely to its real image, it's tried on multidimensional space by the help of infinite number of characteristics and characteristics which can be compared propor tionally and measurably. In scientific studies that were done, it was stressed by underlying that doing a general definition of socioeconomic development is very difficult, one side of each definition is open for discussing. Meanwhile, even though a definition that hasn't been agreed on isn't exposed, it's said that definitions must consist of a lot of indicators which were selected about socioeconomic development of provinces, which can be affected from socioeconomic development fact of provinces, and must be done in an integral approach. In this respect, all other indicator, which can be affected from so cioeconomic development of provinces fact or can affect this, should be taken into consideration. Also, it is necessary to stress that as the socioeconomic development of prov inces is a fact of multidimensional complex, it may include all kinds of different analysis of indicators, it presents specificity according to the results. As a matter a fact, the intel ligence of socioeconomic development of provinces that is appropriated with this study is to make stated difficulties shelter in as they're over narrower contented socioeco nomic development limits. This study is formed by those sections: In the first chapter; after explained the matter of socioeconomic development in detail the definition of socioeconomic development, stable development and development plans, the purpose of socioeco nomic development of provinces, extent, method and generally accepted socioeco nomic indicators are explained. In the second chapter, the theories of factor and dis criminant analysis of multivariate statistical methods and some basic concepts and assumptions are explained in detail. In the third chapter, the results of this study are evaluated.