Eğitim ve insan kaynağı yönünden Türk beyin göçü: Geri dönen Türk akademisyenler üzerine alan araştırması

Abstract

Göç türlerinden birisi olan ?beyin göçü? kavramı, yükseköğrenim görmüş,mesleğinde ilerlemiş, yaratma ve araştırma gücü fazla kişilerin başka ülkelere çalışmakveya yerleşmek üzere göç etmesini diğer bir ifadeyle, yüksek öğrenimli, mesleğindeuzmanlaşmış, üstün zeka ve kapasiteye sahip, kabiliyetli yetişmiş insan gücünün çeşitlisebeplerle gerekli eğitimi alıp yetiştiği ülkesinden tamamen veya uzun süreli ayrılışınıifade etmektedir.Ülkeler arasındaki yüksek vasıflı göçü insanlık tarihi kadar eskidir. Daha düşük birdüzeyde olsa da bu tür göçlere tarihin her döneminde rastlamıştır. Ancak, 20. yüzyıldaözellikle II. Dünya Savaşı'ndan sonraki dönemde çeşitli nedenlerle hız kazanmış, 1950-1960 yılları arasında kitlesel özellik göstermeye başlamış ve 1960 yılından itibaren büyükbir ivme kazanmış olup bilimsel araştırma ve tartışmalara konu olmaya başlamıştır.Tarihin çeşitli dönemlerinde, bazı coğrafya veya ülkeler, bilime, sanata, bilimadamına vs. verdikleri önem, imkân ve değer gibi çeşitli özellikleri ile yüksek vasıflılariçin cazibe merkezleri olmuşlardır. Bu ülkelerin, böylesi bir merkez konumuna gelmesindeve yüksek vasıflı insanları kendine çekmesinde, şüphesiz bu ortamı oluşturan ülkeyönetici ve politikalarının etkisi büyük olmuştur.Tarihsel süreç içinde beyin göçünün yön ve miktarının farklılaştığı görülmeklebirlikte, günümüzde küreselleşme ve bilgi teknolojilerin güçlü etkileri ile miktarlarıkatlanarak artan beyin göçünün yönü, geçmişte olduğu gibi gelişmiş ülkeleredir. Çeşitlikuram ve modellerle açıklanmaya çalışılan beyin göçü üzerinde, birtakım ?çekici ve iticifaktörler?in etkili olduğu ve bu faktörlerin işkolu ve mesleklere göre farklılaştığıgörülmektedir.Gelişmiş ülkeler, çeşitli alanlarda ihtiyaç duyduğu yetişmiş insan gücünü,uyguladığı çeşitli politikalar ile kendileri için daima kaynak konumundaki gelişmekte olanülkelerden temin ederek kalkınmasını sürdürür iken, gelişmekte olan ülkeler ise, yetişmesiiçin büyük süreç ve yatırım gereken, kalkınmada son derece önemli, stratejik özelliğesahip ve kıt olan insan sermayesini çeşitli nedenlerle kaybetmekte, bu ekonomik, sosyal vekültürel kaynak kaybı sonucu ulusal kalkınma süreci az veya çok yavaşlamakta, hattagöçün niteliğine göre gerilemektedir.

The concept of `Brain Drain? as a type of immigration means migration of peoplewith university degrees, successful careers, higher creativities and research capacities toabroad in order to work or to settle. In other words, Brain Drain means leaving of peoplewho graduated from university, specialized in their occupations, have higher IQ levels andcapacities, are talented and qualified, their country of origin where they completed theirrequired education for a long time or forever.The concept of `highly skilled migration of people? among countries is as old asthe history of humanity. These kinds of migrations have been seen during the each periodof the history, although they were in a lower degree. However, during the 20th century andespecially in the period after 2nd World War, `Brain Drain? gained acceleration and itstarted to show a mass characteristic. It gained a big momentum after 1960 and became asubject of scientific inquiries and discussions.During the history, some geographic locations or countries emerged as centers ofattraction due to the importance they attribute on or the facilities they provide for thescience, art, scientist etc. The effect of the administrators and politicians is remarkablewhile these countries become such centers of attraction and attracting highly qualifiedpeople.Although some differentiations in the direction and the quantity of `Brain Drain?has been observed in the historical process, direction of increasing `Brain Drain? is still tothe developed countries with the help of globalization and information technologies. It hasbeen admitted that some `pull and push? factors are effective on the `Brain Drain? andthese factors differentiate according to the industrial branches and occupations.While developed countries provide their human resources needed continue todeveloping by sustaing their developments with some definite policies, developingcountries loose their human resources for whom they make big investments to educatethem and need their contributions to have sustainable development. Due to the theseeconomic, social, and cultural losses, national development process of these countriesslows and even become worse according to the qualification of the migration.