Endeks vadeli işlem sözleşmeleri: Muhasebe sorunları, çözüm önerileri ve Türkiye uygulaması

Abstract

Bu çalışmada Endeks Vadeli İşlem Sözleşmelerine alım-satım veya riskten korunma amaçlı taraf olunması ile ilgili olarak değerleme, muhasebeleştirilme ve finansal tablolarda raporlanmasına ilişkin uygulamalar araştırılmış, sözleşmelerin riskten korumada etkinliği üzerine ampirik bir çalışma gerçekleştirilmiştir.Endeks vadeli işlem sözleşmesi muhasebeleştirme işlemleri, sözleşmeye taraf olunma amacına göre, alım-satım ve riskten korunma amaçlı sözleşmelerin muhasebeleştirilmesi olarak iki kısma ayrılmaktadır.Alım-satım amaçlı taraf olunan endeks vadeli işlem sözleşmesinin gerçeğe uygun değerle değerlenmesi sonucu meydana gelen değer artış/azalışları sözleşmenin değerine yansıtılarak dönemin kar veya zararı olarak muhasebeleştirilir.Gerçeğe uygun değerin riskten korunması amacıyla taraf olunan endeks vadeli işlem sözleşmesinin gerçeğe uygun değerindeki artış/azalışların, kayıtlı bir varlık veya yükümlülüğün gerçeğe uygun değerindeki artış/azalışları dengeleyeceği beklenmektedir. Endeks sözleşmeden elde edilen kazanç veya kayıplar ile riskten korunan kalemin değer artış/azalışlarından kaynaklanan ve korunan risk ile ilişkilendirilebilen kısmı aynı dönem doğrudan kar veya zarar olarak muhasebeleştirilir.Nakit akış riskinden korunma amacıyla taraf olunan endeks vadeli işlem sözleşmesinden elde edilecek kazançların, gelecekte gerçekleşmesi beklenen nakit akışlarından kaynaklanan riski dengelemesi beklenmektedir. Kazanç veya kayıpların etkin olan kısmı bilançoda özkaynaklar grubunda ertelenir ve gerçekleşmesi beklenen nakit akışlarının kar veya zararı etkilediği dönemde gelir tablosuna alınır, etkin olmayan kısım kar veya zarar olarak muhasebeleştirilir.Nakit akış riskinden korunma muhasebesinde endeks vadeli işlem sözleşmesinden elde edilen kazanç veya kayıplar, gerçekleşmesi beklenen nakit akışında meydana gelen değer değişimlerinin toplamından ?yüksek? ise aradaki fark (etkin olmayan kısım) dönemin kar veya zararı olarak muhasebeleştirilir, ?küçük? ise aradaki fark ihmal edilir.

This thesis reviews the accounting and reporting treatment of hedging or speculative transactions for equity index futures contract.Accounting for index futures contract can be divided in two different types; speculative purpose and hedging purpose. The gain or loss arising from fair value fluctuation of speculative index futures contracts is recognized in current gain or loss account.Fair value hedge is a derivative instrument (index futures) that is expected to be effective in offsetting change in the fair value of asset or liability. The gain or loss of index futures contract and gain or loss of the hedged item attributable to the hedged risk will be recognized in the current earnings in the same period.A cash flow hedge is a derivative instrument (index futures) that will protect against the expected futures cash flows. The effective portion of gain or loss on the hedge will be recorded in equity as part of Other Comprehensive Income (OCI) and reclassified in to current earnings when the hedged forecasted transaction affects earnings.Cumulative gain or loss in the index futures contract exceeds the cumulative gain or loss in the expected cash flows, the difference is recognized in current earnings. If the cumulative change in expected cash flows exceeds the change in the fair value of the index futures contract, the difference is ignored.