Türk-İngiliz ilişkilerinde Ermeni faktörü

Abstract

Türk-İngiliz ilişkilerinde Ermeniler ilişkilerin başladığı ilk günlerden itibaren etkin faktör olmuşlardır. İngilizler, Türkler ile düşmanları, Katolik İspanya'ya karşı müttefik olmuşlar ve bu sayede de İspanyol işgalinden ve büyük bir yıkımdan kurtulabilmişlerdir.İngilizler için Ermeniler, Ortadoğu'nun kilidinin anahtarı olmuşlar, Ermeni ticarî ağı sayesinde İngilizler Ortadoğu'ya, Hindistan'a ve Uzakdoğu'ya açılmışlardı. Ermeni ticarî ağı ile İngiliz donanmasının birleşimi İngiliz İmparatorluğunu netice vermiştir. Ortadoğu, Güney Asya ve Uzakdoğu'da hâkimiyet kuran İngiliz İmparatorluğu karşısında Rusya İmparatorluğunu rakip olarak bulmuştur.19.yüzyıldan itibaren Rusya ve İngiltere'nin rekabeti Ermenilerde sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel değişimlere sebep olmuştur. Sonunda Ermeniler bir dizi reformasyon sürecinden sonra ciddi bir transformasyona uğramışlardır.19.yüzyılın son on yıllarında başlayan petrol alanları rekabetinde Ortadoğu'ya sahip olmak isteyen İngiltere, Ermenileri bu amacına yönelik olarak kullanmıştır. Rusya, Fransa, Almanya ve diğer sömürgeci güçlerin Ermenileri kendi Ortadoğu hâkimiyeti idealleri yönünde kullanmaları en çok Ermenilere zarar vermiştir.İngiltere ve müttefiklerinin Ermenilere verdiği devlet kurma sözüne rağmen I.Dünya Savaşı'ndan sonra bu sözü tutmaması ve Ermenileri kendi kaderine terk etmesi Ermenileri, I.Dünya Savaşı'nda Türkler ile birlikte en çok zarar gören millet konumuna getirmiştir. Ermeniler bu savaş ve yaşananlar sebebiyle Ortadoğu'daki etkin tüccar rollerini kaybetmişlerdir.I.Dünya Savaşı'ndan sonra artan Sovyet tehlikesi sebebiyle Türkiye'nin öneminin artması ile İngiltere, Ermenileri ve Ermeni meselesini, bir gün lazım olduğunda kullanmak üzere, bir süreliğine rafa kaldıracaktı.Anahtar Kelimeler: Ermeniler, Ermeni Meselesi, Türk-İngiliz ilişkileri, Ermeni tüccarı, Petrol, Fitzmaurice, Mustafa Kemal Atatürk, Lozan, Malta Mahkemesi, I.Dünya Savaşı, İngiliz istihbaratı.

Armenians have taken an active role in the Turco-British relations from the beginning. Britain allied with the Ottoman State against the Catholic Spain and it is this alliance that saved Britain from an invasion and thus a total destruction.For British, Armenians were a key to the Middle East because Armenians? regional wide trade network was very effective. Through Armenian trade network, Britania opened the doors of the Middle East, India and the Far East. Uniting the Armenian trade network with the British fleet resulted in the British Empire and the British Empire found the Russian Empire as rival power against her very survival, while she were enlarging her colonies at those regions such as the Middle East, Southern Asia and the Far East.From the beginning of the 19th century, rivalry between the British and Russian Empires caused to a great changes in the Armenian socio-economic and socio-cultural life. At the end of a series of reformations in the Armenian life, which were manipulated by the rival powers, Armenians were seriously transformed.At the last decades of 19th century, a new rivalry had begun to control, possess, and dominate the petroleum lands in the Middle East. British Empire, who wanted to take control of the Middle East, used the Armenians for this purpose. Russia, Germany, Italy, French and the other colonial powers had the same goal of taking control of the Middle East. To reach their goals, they used the Armenians, which at the end harmed the Armenian nation.British Empire and her allies, who had given their words to found a new state for Armenians, did not keep their words and left the Armenias to their fate after the end of the World War I. These lies, put the Armenians on a list as a second loser and sufferer of the World War I, after the number of great Turkish loses and suffers. On top of that, Armenians lost their position as an effective merchant role in the Middle East as a consequence of the war.After the World War I, Soviet danger had become a major threat to the very survival of the British Empire. Because of this threat, Turkey earned a very important strategic position for the British Empire in the defence of the empire once again. Thus, the Bristish Empire put the Armenians and the Armenian Question on a shelf for a while to bring it up one day.Key Words: Armenians, The Armenian Question, Turco-British Relations, Armenian Merchant, Pertoleum, Fitzmaurice, Mustafa Kemal Atatürk, Lausanne, Malta Trials, World War I, British Espionage.