Osmanlı döneminde coğrafyanın müfredatta yer alması ve hazırlanan ilk ders kitapları

Abstract

ÖZOsmanlılar eğitim kurumlarının müfredatında yer almaya başlamadan çok önceleri coğrafyayı araştırmaya başlamışlardı. Özellikle denizcilik alanında coğrafi bilgilere ihtiyaç duyulduğundan bu alanla ilgili çalışmalar yapılıyordu. Coğrafya ile ilgilenen aydınlar arasında Seydi Ali Reis, Piri Reis ve Kâtip Çelebi'nin diğerlerine öncülük ettiğini söyleyebiliriz.Bu bilimin ayrı bir bilim dalı olarak algılanıp müfredatta yer bulması ise 19. yüzyıldadır. Bu yüzyılda Osmanlı aydınları bu bilimle sistematik olarak ilgilenmeye başladılar.Osmanlı Devleti siyasi ve askeri zorunluluklardan dolayı coğrafya ile ilgilenmeye başladığından bu bilim öncelikle askeri okulların müfredatında yer almıştır. Bu kurumlarda öğrencilere harita bilgisi ve coğrafya veriliyordu.Okullarda bu bilimi öğretirken kullanılacak kitaplara ihtiyaç duyuldu, bunun üzerine yabancı dillerden tercüme yapılarak ve yeni eserlerin telifi yoluyla ders kitaplarındaki eksiklik kapatılmaya çalışıldı. Ders kitabı yazarlarına çeşitli hediyeler verilerek teşvik edildi. Bu ders için yurtdışından çeşitli aletler (küre, harita, vb.) getirtildi.Bu tez çalışmasında coğrafyanın eğitim sistemi içerisindeki gelişimi ele alınarak hazırlanan ilk ders kitapları üzerinde durulacaktır. Bunlar sayı, içerik ve tür olarak değerlendirilecektir. Ders kitabı olarak hazırlanan coğrafya eserlerinin kendi içerisindeki gelişimi üzerinde durulacaktır.Klasik ve modern dönem coğrafyası üzerine yeterli araştırmalar bulunmaktadır. Fakat iki dönemin arasında bütünlük sağlayan yani geçiş dönemini anlatan bir çalışma yapılmamıştır. Tez iki dönem arasında bütünlük sağlayacaktır. Bu Tez Bilimsel Araştırma Projeleri Tarafından Desteklenmiş 4031 Numaralı Projedir.

ABSTRACTGeography was a subject of research well before it was incorporated in to the curriculum of Ottoman educational institutions. Especially the researches focused on the maritime because there was a need in geographical knowledge concerning this specific area. The eminent figures are Seydi Ali Reis, Piri Reis and renowned geographer Haji Khalifa in the west should be counted for the pioneering geographers.It was not until 19th century that geography was recognised as a separate branch and had its place in the curriculum. During this century Ottoman scientists systematically studied on this branch.Geography as a science was initially included in the curriculum of military schools at the Ottoman Empire due to political and military reasons. Knowledge on geographical and cartography was the main content of the geography classes.Eventually geography books were needed to teach at the schools hence some translations from foreign languages into Turkish. Additionally new geography books were prepared in order to overcome the inefficiency. Various presents were given to the writers of text books for encourage them. Furthermore some tools (orb, maps etc.) were imported.This thesis will deal with the progress of geography in the educational system and the first course books will be focused. The books are going to classified into three categories as number, content and sort. The progress of geographical works prepared as school books will be analysed.Consequently, there are enough studies on the regarding classical and modern geography. However, there is not any work which merges the two periods. The thesis will try to obviate the inefficiency and integrate the two periods.