Türk-Rus ilişkilerinde Eçmiyadzin Ermeni Katogikosluğu`nun yeri (1914-1983)

Abstract

?Türk ? Rus İlişkilerinde Eçmiyadzin Ermeni Katogigosluğunun Yeri (1914-1983)? adlı çalışmada, Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusyası, daha sonra Türkiye Cumhuriyeti ? Rusya ilişkilerinin nasıl şekillendiği ve bu ilişkilerde özellikle 1914 ? 1983 yılları arasında Eçmiyadzin Ermeni Gregoryen Katogigosluğu'nun rolü, özellikle Rus belgelerine dayanarak tespit edilmeye çalışılmıştır.Birinci Bölümde, 1800'den itibaren Rusların Eçmiyadzin Kilisesine nüfuz etme çabaları kapsamında Osmanlı Devleti denetiminde Eçmiyadzin'in durumu, Ruslarla olan ilişkilerin başlangıcı ve Eçmiyadzin Katogigoslarından, siyasette en aktif olanlarının (Katogigos David, Katogikos Daniil, Katogikos Efrem ve Katogikos Nerses) Türk ? Rus ilişkileriyle alakalı faaliyetleri incelenmiştir. Bu nüfuzun Ermeniler üzerindeki etkileri ve karşı tepkileri bir arada ele alınmaya çalışılmıştır. İkinci Bölümde Eçmiyadzin Katogikosluğu ve Rusya Devleti ile ilişkilerin başlangıcı, bu ilişkilerin gelişmesi, Eçmiyadzin'in Rusya İmparatorluğu sınırları içerisinde dâhil edilmesine kadar olan dönem ele alınmıştır. Üçüncü Bölümde ise Rus kontrolündeki Eçmiyadzin'in Osmanlı Devleti ile ilişkiler bağlamında 1827?1828 Osmanlı ? Rus ve İran ? Rus savaşları sırasında Rus ? Eçmiyadzin İlişkileri incelenmiştir. Bu savaşlar sonucu genişleyen Rusya İmparatorluğu'nun sınırlarına Ermenistan'ı da dâhil etmesi ve Ermenilerin dinî yönetim merkezi olan Eçmiyadzin'in tamamen Rusya kontrolüne geçmesi üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölümde de I. Dünya savası sürecinde Eçmiyadzin'in durumu ve daha sonra, 1917 İhtilal sonrası Eçmiyadzin Katogigosluğu ile ilgili olaylar incelenerek 1980'e kadar Türk ? Rus ilişkilerinde gelinen noktalar değerlendirmeye çalışılmıştır.

The study titled ?Echmiadzin Armenian Catholicosats Place in the Turkish-Russian Relations? tries to determine how to develop the relations between the Ottoman State and Tsarist Russia than Turkish Republic and Russia respectively, emphasizing Echmiadzin Armanian Gregorian Church?s role, during 1914?1938, based on Russian documents.The First chapter analyzes Russian efforts to penetrate into Echmiadzin Church and also investigates the activities of the most active Echmiyadzin Church leaders (like Katogigos David, Katogikos Daniil, Katogikos Efrem ve Katogikos Nerses) in Turkish-Russian relations. Morover, the effects of Russian penetration on Armenians and their reactions have been analyzed. In the second chapter the beginning and development of Russian- Echmiadzin Church?s relations were studied up to the period that Echmiadzin Church was included in Russian borders. The third chapter investigates the relations between Russians-Echmiadzin relations during Iranian-Russian and Ottoman-Russian Wars in 1827-1829. The expansion of Russian borders including Armenia as a result of the wars and the control of Echmiadzin Church which was the religious administirative centre of Armenia, by Russians, also, were taken into consideration. In the end, Echmiadzin Church after 1917 Revolution and Turkish-Russian relations until 1980 have been evaluated