Enerji vadeli işlemleri ve Türkiye`de elektrik piyasasına ilişkin bir uygulama

Abstract

Dünyada son on yılın en önemli tartışmalarından biri olan enerji ürünleri ülkelerin ekonomik ve politik stratejilerinin belirlenmesinde etkin rol oynamaktadır. Enerji piyasalarında yaşanan krizlerin ülke ekonomilerine olan etkisinin artmasıyla risk yönetiminin ve risk yönetim araçlarının önemi fark edilmiştir. Özellikle ham petrol fiyatlarında yaşanan şoklar hem ülkelerin hem de enerji piyasalarında rol alan firmaların enerji arz güvenliği ve fiyat riskine karşı gerekli tedbirler almaları ve geleceğe yönelik olarak ciddi yatırımlar yapmaları gerekliliği ortaya çıkarmıştır. Enerji kaynaklarına sahip ve arz eden ülkelerdeki yaşanan sorunlar ve gelişmekte olan ülkelerin artan enerji talebiyle enerji fiyatlarında kontrolü zor fiyat dalgalanmalarına meydana gelmekte ve bu durum hem ülkelerin hem de firmaların taşıdıkları enerji fiyat riskinin artmasına neden olmaktadır. Tüm dünyada enerji özellikle elektrik piyasalarında deregülasyon (serbestleşme) çalışmalarının artmasıyla, fiyatlar serbest piyasa koşullarında belirlenmeye başlamıştır. Deregülasyon çalışmaları ile beraber enerji piyasalarında faaliyet gösteren alıcı ve satıcılar, bu piyasalarda oluşacak fiyat dalgalanmalarının olumsuz etkisinden korunmak için etkin risk yönetim araçlarına ihtiyaç duymaktadırlar. Tezin temel amacı, dünyada ve Türkiye'de enerji piyasalarının değerlendirmesini yaparak Türkiye'de elektrik piyasasına yönelik deregülasyon çalışmalarının başlamasıyla beraber kurulması planlanan finansal piyasalarda fiyat riskinden korunmak isteyen yatırımcılar için kullanabilecekleri türev ürünler arasında yer alan Avrupa tipi alım opsiyon sözleşmesinin fiyatının belirlenmesine yönelik olarak öneri sunmaktır. Black-Scholes ve Monte Carlo Simülasyon modelleri kullanılarak Avrupa tipi alım opsiyon sözleşmesi fiyatı belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen bulgular incelendiğinde yüksek değişkenliğe sahip elektrik fiyatları için opsiyon fiyatının belirlenmesinde Monte Carlo Simülasyonu gibi esnek modellerin kullanılması önerilmektedir.

Energy, arguably one of the most influential powers in the last decade, has played a crucial role in making economical and political strategies of countries. The importance of risk management and its tools has been realized due to devastating effects of energy market crisis on the economies of countries. Particularly, shocks of the crude oil prices have required both countries and businesses operating in energy markets to take precautions against securing the supply of energy as well as to invest heavily to hedge future price risks. The problems faced in exporting countries with sources of energy and the gradual increase in energy demand of developing countries create fluctuations in price, which contributes to the price risk both countries and businesses bear. The deregulation movement in energy markets around the world leads prices to be determined in free markets specifically in electricity energy markets. Following the deregulation movement, traders need effective risk management tools to hedge against the price fluctuations in energy markets. It is aimed in this study to examine the energy markets in both in Turkey and in the world in details and present some advice for investors to take precautions against the price risk through the determination of price of European-type options as a derivative financial product expected to start to be traded in Turkish financial markets, following the deregulation of Turkish energy market. The price of a European-type option is determined through the Black-Scholes and Monte Carlo simulation models. The study reveals that flexible models such as Monte Carlo simulation model are better tools to estimate the price of an option in highly volatile electricity markets.