Osmanlı Devleti`nde ilk banka: Dersaadet Bankası ve poliçe işlemleri

Abstract

Tanzimat Fermanı sonrası değişen iktisadi şartların Osmanlı Devleti'ne getirdiği yeni uygulamalardan biri olan banka kurma fikrinin uygulamaya geçirilmesi incelenmesi gereken önemli bir iktisat tarihi olayıdır. 18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlatılan Türk bankacılık faaliyetlerinin ilk örneği olan Dersaadet Bankası'nın gerçekleştirmiş olduğu poliçe işlemlerinin dış ticaret ve Osmanlı para sistemi ile yakından ilişkisinin olduğu bilinmektedir. Bu ilişkinin teorik anlamıyla nasıl bir muhtevayı teşkil ettiği ve dış ticaret ödeme aracı olarak kullanılan poliçenin Dersaadet Bankası tarafından tek işlem alanı olarak görülerek uygulanması incelenmesi gereken bir konu olarak önümüzde durmaktadır. Bu çalışmada Osmanlı Devleti sınırları içerisinde resmi olarak kurulmuş ilk banka olan Dersaadet Bankası'nın sorunlu para sistemi nedeniyle üstlendiği kambiyo istikrarını sağlama görevini nasıl yaptığı bankanın poliçe hesaplarının tutulduğu arşiv kaynakları üzerinden tahlil edilecektir. Buna ilaveten, Osmanlı bankacılık tarihi literatür çalışmaları ve teorik bankacılık kaynakları ışığında Dersaadet Bankası'nın tam bir banka hüviyeti gösterip göstermediği incelenmeye çalışılacaktır.

The idea of setting up a bank which is one of the new applications brought by changing economic conditions after Tanzimat is a major event of economic history to be examined. It is known that policy transactions which were held by Bank of Dersaadet, the first example of Ottoman banking after the second half of the eighteenth century, are closely related to external trade and Ottoman monetary system. It has to be analyzed that what kind of structure this relation has. It is also very important that to evaluate the policy system which was seen as the only transaction in terms of external trade by Bank of Dersaadet. In this study, the way that Bank of Dersaadet established exchange stability which became its responsibility due to troubled monetary system will be examined by archive records of the bank. In addition, this study will try to determine whether Bank of Dersaadet had a real bank identity in the light of Ottoman banking history studies and theoretical banking resources.