Türkiye`de tüberküloz ve lepra epidemiyolojisinde halk sağlığı eğitiminin etki dereceleri

Abstract

- 165 - BÖLÜM 7. ÖZET Bu çalışmada İstanbul ilimizin iki Verem Dispanseri ile bir Lepra Hastahanesinde, klinik, laboratuvar ve radyolojik olarak kesin tüberküloz ve lepra tanısı konulan 270 deneğe hastalıklarına ilişkin yapılan sağlık eğitimi ile bu deneklerin hastalıklarını çevrelerine bulaştırma durumu arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu amaca yönelik olarak da Bayrampaşa kö yü, Beşiktaş ilçesi ve Bakırköy Lepra Hastahanesi seçilmiştir. Çalışma sonucunda, aşağıda özetlenen hastalığın yayılmasına ilişkin bulgular elde edilmiştir. Bu bulgular halk sağlığı yönünden önemlidir. Tüberküloz ve lepra gibi bulaşıcı bir hastalığa yakalanmış olan 1 deneklerin iyileşmesi ve aile üyelerinin bu hastalıktan korunması, şahıs ların bilgilerine ve davranış lar mdaki değişmelere bağlıdır. Bu değişme lere sosyoekonomik niteliklerin yanısıra sağlık eğitimi faktörleri de et ken olmaktadır. Sonuçta bu etkenlikler tüberkülozlu ve lepralı deneklerin davranışlarına yansıyarak bu iki önemli sağlık sorununa çözüm getirecek tir. Çalışmada yaşadığımız ilde tüberküloz ve lepra hastalığının yayıl masını etkileyen sosyoekonomik ve halk sağlığı eğitimi faktörlerini bul- gulayarak, sorunları diğer araştırıcıların ülke dışında ve içinde yaptık ları benzer çalışmaların doğrultusunda, bir kez daha dile getirmek amacıy la gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle, ilimizde farklı sosyoekonomik ve kültürel düzeylerin gözlendiği yukarıda sözü edilen üç yerleşme bölgesin de bulunan tüberkülozlu ve lepralı deneklerin hastalıklarını yakınlarına bulaştırma durumuna halk sağlığı eğitiminin etkinliği araştırılmıştır. Araştırma bölgesinin seçimindeki, ön bilgi ve gözlemlerimizin doğ ruluğu, tüberkülozlu ve lepralı deneklerimizin uzun süre yaşadıkları böl gelerin, mesken durumlarının, yaşlarının, medeni durumlarının, beslenme düzeylerinin, gelenek ve göreneklerinin, okuma yazma oranlarının ve has talıklarına ilişkin bilgilerindeki farklılıklarının istatistiksel yönden değerlendirilmeleri ile kanıtlanmıştır. Çalışmada, deneklerin hastalıklarına ilişkin bilgi ve davranışları ile hastalıklarını çevrelerine (aile üyelerine) bulaştırma durumu arasın-- 166 - daki ilişki araştırılmıştır. Bu çalışma sonuçları istatistiki olarak de ğerlendirildiğinde anlamlı bulunmuştur. Çalışmamızda, deneklerin öğrenim düzeyinin düşüklüğü, sağlık ko şullarından uzak evlerde barınmaları, medeni durumları, çocuk sayılarının fazlalığı, yetersiz beslenmeleri, hastalıklarının bulaşması, yayılması, tedavisi ve korunmasına ilişkin bilgi yetersizliği sonunda, hastalıkları nı büyük bir oranla aile üyelerine bulaştırdıkları gözlenmiştir. Bunun nedeni halk sağlığı eğitiminin eksikliğidir. Nitekim, sosyoekonomik ve kültürel durumu düşük olan ve sağlık gö revlisi yetersizliği nedeni ile bağlı olduğu verem dispanserinde sağlık eğitimi görmeyen birinci gruptaki tüberkülozlu deneklerin % 30,9 gibi bü yük bir oranla hastalıklarını yakınlarına bulaştırdıkları anlaşılmıştır. Ve bu gruptaki deneklerin hastalıklarının % 75 gibi büyük bir çoğunluğun da da iyileşme görülmediği öğrenilmiştir. Sosyoekonomik ve kültürel durumu çok düşük olan ve hastalığına ilişkin yeterli sağlık eğitimi yapılmayan üçüncü grup lepralı deneklerin ise % 16 oranında hastalıklarını aile üyelerine bulaştırdıkları saptan mıştır. Ve bu gruptaki deneklerin % 72,9 gibi büyükbir oranında da iyileş me görülmemiştir. Sosyoekonomik ve kültürel durumları orta düzeyde olan ve tedavi gördüğü verem dispanserinde hastalığı konusunda kısmen sağlık eğitimi gö ren ikinci gruptaki tüberkülozlu deneklerin ise % 14,5 oranında hastalık larını yakınlarına bulaştırdıkları kanıtlanmış ve bu gruptaki tüberkülozlu deneklerde % 57 gibi bir oranda iyileşme görüldüğü belirlenmiştir. Bu sonuçlar, ülkemizde varolan 250 bin tüberkülozlu hasta sayısına her yıl 35 bin yeni tüberküloz hastasının, ayrıca da 20 bin dolayında ol duğu düşünülen lepralıya 520 yeni lepra hastasının eklenmesi bu çalışma mızın doğruluğunu bir kez daha kanıtlamıştır. Araştırma sonucunda, tüberkülozlu ve lepralı deneklerin hastalık larını aile üyelerine bulaştırma durumu, ailenin sosyal yapısı, ekonomik- 167 - düzeyi, eğitim durumunun yanısıra, eğitim ve sağlık kuruluşlarında tüber küloz ve lepra gibi bulaşıcı hastalıklar konusunda yeterli bilgi verilme mesinin, bölgedeki sağlık ünitelerinin nitelik ve nicelik olarak eksikli ğinin, ailelerin ve halkın görenekleri gibi birçok etkenlerin rolü de be lirgin olarak görülüyor. Bu nedenlerin, bir bütün olarak ele alındığında halkımızda tüber küloz ve lepra hastalarının ve ailelerinin bilgi ve davranışlarında olum lu etki yapacak tüberküloz ve lepra hastalığının yayılmasını önleyecek tir.

- 168 - SUfMARY This study was prepared in two tuberculosis dispansaries and one lepra hospital in the province of Istanbul, 270 patients are included in the study, these patients were diagnosed as T.B and lepra cases clinically, in the laboratory and radiologically. The relationship between health education of this patients about their condition and the incidence of contamination of the environment was examined. Lepra hospitals in Bakırköy, Beşiktaş country and Bayrampaşa village were chosen. The findings about the spread of the disease are summarized here, the findings are important for public health. Recovery of T.B. and Lepra patients and protection of their families depends on to the large degree the knowledge and behaviour of the individuals. In addition the socio economic factors, health education, also, plays an important role with respect to this. In final analysis, these factors will be reflected in the behaviour of T.B. and lepra patients and wiel help in solving the two important health problems. We attempted to support our finds with those of others from inside and outside the country with this objective, we tried to establish the influence of health education in the spread of the disease in three different settlement areas with different socio economic and cultural levels. The choice of study areas is based on information about the patients homes, marital status, age, family structure, nutritional levels, habits and customs, rate of literacy and information about their ilness. The differences are presented with statistics. The results of the study were statistically sagnificant. It has been observed that because of poor education, unhealty housing, marital status, a large number of children, poor nutrition, and lack of knowledge about the spread of the disease and protection from it, the patients contaminats their families. This is due to lack of health education.- 169 - In the first group of patients with low socio economic and cultural levels who treated at a dispensary that does not have enough health personnel to educated them sufficiently, the spread of the disease was 30,9 %, 75 % of these patients did not recover. In the third group of lepra patients with very low socio economic and cultural levels who have not received. Sufficient training about the disease, the spread of the disease to family members was 16 %, 72,9 % of the patient did not recover. The second group of T.B. patients with a satisfactory socio economic and cultural level received partial health imformation at the T.B. dispensory. The spread of thi disease to family members was 14,5 % among these 57 % of the patients recovered. The finds of the study are proved, once more by fact that 35,000 new T.B. patients are added every year to the existing 250,000 T.B. patients and 520 new patients are added to the existing approximately 20 thousand lepra patients. In addition to the reasons already given qualitative and quantitative shortage of health institutions in the region is another important factor in the spread of the disease. When these reason are taken up as a whole, this will have a positive effect on the knowledge and behaviour of T.B. and lepra patients and their families and will help prevail the spread of the disease.