Abdülkadir Câmi Baykurt`un hayatı, siyasî faaliyetleri ve düşünce yapısı: 1877-1949

Abstract

Çalışmamız, Osmanlı Devleti'nin son dönemiyle Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş ve çok partili hayata geçiş dönemlerine tanıklık etmiş asker ve siyaset adamı Abdülkadir Câmi Baykurt'un (1877-1949) biyografisinden oluşmaktadır. Bu çalışma ile Abdülkadir Câmi Baykurt'un tarihteki yerini belirlemek amaçlanmıştır. Bu hedef doğrultusunda tez oluşturulurken Abdülkadir Câmi Baykurt'un faaliyetleri hakkında bilgi içeren arşiv belgeleri, yayınlanmış belgeler, hatırat ve araştırma-inceleme türünde eserlerden yararlanılmıştır.1877 yılında İstanbul'da doğan Abdülkadir Câmi Baykurt ilk eğitimini tamamladıktan sonra 1896'da Harp Okulu'ndan Süvari Teğmen olarak mezun olmuştur. Ardından Trablusgarb Askeri Fırkası'na atanmış, 1908 yılına kadar Trablusgarb'da askerî ve idarî görevler üstlenmiştir. II. Meşrutiyet'in ilanıyla oluşturulan I. ve II. Dönem Osmanlı Mebusan Meclisi'ne Trablusgarb Vilayeti'nin Fizan Sancağı'nı temsilen katılmıştır. Mebusluğu sırasında, siyasete atıldığı İttihat ve Terakki Cemiyeti ile anlaşmazlığa düşmüş ve muhalefet safına geçmiştir.Mondros Mütarekesi'nin şartları altında oluşturulan İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti ve Milli Ahrar Fırkası'nın çalışmalarına katılmış, akabinde Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nde Aydın Sancağı mebusu olarak yerini almıştır. İstanbul'un işgal edilmesiyle Ankara'ya hareket etmiş, TBMM'nin ilk hükümetinde Dâhiliye Vekili olmuştur. Vekilliği kısa sürmüş, Meclis ve hükümet başkanı Mustafa Kemal Paşa ile yaşadığı anlaşmazlık nedeniyle 14 Temmuz 1920'de istifa etmiştir. Sonrasında milletvekilliği saklı kalarak Roma'ya Ankara Hükümeti'ni temsilcisi olarak gönderilmiştir.Temsilcilik görevinden sonra 1923 yılında İstanbul'a dönen Abdülkadir Câmi Baykurt, II. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar siyasetten uzak kalmıştır. Çok partili hayata geçiş sürecinde sol/sosyalist camia içinde adından söz ettirmiş, ancak faaliyetlerinde başarı sağlayamamıştır.

Our study consists of the biography of a soldier and a politician Abdulkadir Cami Baykurt (1877-1949) who testified the last period of Ottoman Empire and the foundation and transition to multiparty period of Republic of Turkey. With this study, it is aimed to state the position of Abdülkadir Cami Baykurt in history. While the thesis was being written within this aim; archive documents, published documents, memoirs and research-investigating works that include information about the activities of Abdülkadir Cami Baykurt was used.Abdülkadir Cami Baykurt who was born in İstanbul in 1877, graduated from military college as a cavalry lieutenant after the completion of primary and middle school education. After that he was assigned to Tripoli Military Division and he took on the military and managerial missions until 1908 in Tripoli. He participated in the I. and II. Period of the Ottoman Parliament that was constituted with the proclamation of the Constitution as a representative of the Sanjak of Fezzan in province of Tripoli. During his deputyship, he conflicted with The Committee of Union and Progress that he started politics and he joined the opposition.He participated in the studies of the İzmir Association of Defence of Rights of Ottomans and National Freedom Party which was created under the condition of The Armistice of Mondros, immediately after that he had a part in The Last Ottoman Parliament as the deputy of The Sanjak of Aydın. After the occupation of İstanbul, he went to Ankara and became the Minister of Internal Affairs in the first goverment of the Turkish Grand National Assembly. His ministry took a short time and he resigned in 14 July 1920 because of the disagreement with Mustafa Kemal Pahsa who was the minister of Parliament and goverment. After that he was sent to Rome as the representative of Goverment while continueing his deputyship.After his representative mission, Cami Bey returned to İstanbul in 1923 kept off from politics until the end of The World War II. During the process of transition to multiparty period, he became popular among leftish/socialist community but he could not succeed in his activities.