Muhammed b. Aksarayî, Teferrücü`l-Ümerâ: Dil incelemesi-metin ve sözlük

Abstract

Muhammed b. Aksarayî, Teferrücü'l-Ümerâ (Dil İncelemesi- Metin ve Sözlük) başlıklı bu çalışma XIV. yüzyıl Türk dilinin morfolojik, fonetik ve sözlük bilimsel özelliklerini saptamak amacıyla yapılmıştır. Bu amacı gerçekleştirmek için XIV. yüzyılın son temsilcisi Cemaleddin Aksarayî,'nin Arapçadan Türkçeye tercüme ettiği Teferrücü'l-Ümerâ adlı eseri malzeme olarak seçilmiştir. Bu seçimde eserin Eski Türkçe ve Eski Anadolu Türkçesi dil özelliklerini taşımasının, kelime kadrosu bakımından zengin olmasının ve arkaik kelimeler içermesinin büyük etkisi olmuştur.Çalışmanın ilk aşamasında XIV. yüzyıl I.Murat dönemi ilim ve kültür hayatı ele alınmış daha sonra yazar ve eserle ilgili geniş bir bilgiye yer verilmiştir. İkinci bölümde fonetik, üçüncü bölümde morfolojik açıdan metnin dil incelemesi yapılmıştır. Dördüncü bölümde metin yaygın transkripsiyon alfabesi kullanılarak Latin harflerine aktarılmıştır. Beşinci bölümde metinde geçen bütün kelimeleri içeren bir sözlük yapılmış; altıncı ve son bölümde ise özel adlar dizini verilmiştir.

Muhammed b. Aksarayî composed the work which was entitled Teferrücü'l-Ümerâ (language examination, text and dictionary) in order to determine the points of morphologic, phonetic and lexical scientific of the Turkish language in the 14th century. To put this aim into practice, Teferrücü'l Ümerâ, which belongs to the last representative of the century XIV, Cemaleddin Aksarayî and was translated from Arabian to Turkish, was chosen as a material. The language qualities of the ancient Turkish and the ancient Anatolia Turkish, the prosperity of the word strength and the archaic words have an important effect on this study.In the first part of the study, the aspects of the 14th century the period of I.Murat science and the culture, were explained. Later the information about the author and the study has been given. In the second part the phonetic language examination and the third part, the morphologic language examination was done. In the fourth part, the text was transfered to Latin letters by using general transcription letters. In the fifth part, a dictionary which includes all words used in the text was composed, in the sixth part and the last part is composed of the index of proper nouns.