Süt tozu ile hazırlanan sulandırıcılar ile dondurulan boğa spermasının ülkemizde kullanılabilirliği üzerinde araştırmalar

Abstract

92 ÖZET Bu çalışmada, süt tozu, yumurta sarısı ve gliserolün değişik oran ları incelenerek, bunların boğa sperma sulandırıcısı olarak kullanılabilirli ği üzerinde araştırmalar yapıldı. Araştırmada, Holştayn ırkından 4 boğa dan toplam 60 ejakulat alındı ve ortalama değerler olarak; 6.66 mi sperma hacmi, 1346.9 x 106/ml spermatozoit konsantrasyonu, % 81.64 canlı sperma- tozoit oranı, % 76.83 motilite ve % 2.31 akrozomal, % 1.83 başa ait, orta kısma ait, % 0.63, kuyruğa ait % 4.23 olmak üzere toplam % 9.05 morfolo jik bozukluk bulundu. Araştırma; 1- Süt tozu safhası, 2- Yumurta sarısı safhası ve 3- Gliserol safhası olmak üzere 3 aşamada gerçekleştirildi. 1- Süt tozu safhası: Sun'i vajen yardımı ile sperma alındıktan son ra split-sample esasına göre 3 eşit.hacime ayrıldı ve her bir kısım % 7, % 9 ve % 11 süt tozu (W/V) ile sulandırıldı. Sulandırılmış spermalar 5°C ye soğutularak, aynı ısıda 144 saatlik resistant testlerine tabi tutuldu. Sper- matozoitlerin morfolojik ve ölü-canlı muayenelerinde, eosin-nigrosin vital boyadan yararlanıldı. Sulandırılmış spermalara 0., 24., 72., 144.saatlerde motilite, morfolojik ve ölü-canlı muayeneleri uygulandı. % 7, % 9 ve % 11 süt tozu sulandırıcılarına göre sırası ile; O.saatte % 66.3, % 69.8, % 70.0,93 24. saatte % 58.8, % 64.0, % 62.5, 72. saatte % 39.5, % 47.0, % 45.3, 144.- saatte % 23.0, % 32.0, % 28.8 oranlarında motilite bulundu. Aynı sulandırı cılarda saptanan canlı spermatozoit oranları, sırası ile; O.saatte % 75.68, % 79.38, % 77.68, 24.saatte % 69.48, % 73.15, % 72.45, 72. saatte % 54.48, % 60.88, % 59.53, 144. saatte % 37.70, % 46.73, % 43.43 oldu. 5 örnek orta lamasını içeren bu değerler, morfolojik bozukluklar için, sulandırıcılara göre sırası ile; 0. saatte % 13.00, % 11.75, % 11.98, 24. saatte % 14.43, % 12.28, % 12.58, 72. saatte % 15.93, % 13.43, % 14.03, 144. saatte % 21.90, % 17.93, % 19.65 bulundu. 144 saatlik resistant testleri sonucun da % 9 süt tozu sulandırıcısında saptanan motilite ve canlı spermatozoit oranları, % 7 süt tozu sulandırıcısından (p<0.01) ve % 11 süt tozu sulandı rıcısından (p<0.05) üstün bulundu. Morfolojik muayeneler sonucunda da, % 9 süt tozu sulandırıcısının spermatozoitleri daha iyi koruduğu saptandı (p<0.01). 2- Yumurta sarısı safhası: Birinci safhada saptanan % 9 süt tozu sulandı cısına % 10, % 20, % 30 yumurta sarıları (V/V) ilavelerinin etki leri incelendi. Sperma, split-sample esasına göre 3 eşit hacime ayrıldı ve her bir kısım değişik oranlardaki yumurta sanlı sulandırıcılar ile işlem gör dü. Sulandırılmış spermalar 5°C'ye soğutularak 144 saatlik resistant testle rine tabi tutuldu ve 0., 24., 72., 114. saatlerde motilite, canlı spermatozoit ve anormal spermatozoit oranları tespit edildi. % 10, % 20, % 30 yumurta sarısı sulandırıcılarına göre sırası ile; 0. saatte % 71, % 72.5, % 71.5, 24. saatte % 61.8, % 62.8, % 62.0, 72. saatte % 48.5, % 50.3, % 47.8, 144. saat te % 43.3, % 38.5, % 38.5 motilite saptandı. 5 örnek ortalamasını içeren bu değerler canlı spermatozoit oranları için, sulandırıcılara göre sırası ile; 0. saatte % 79.33, % 79.63, % 80.53, 24. saatte % 75.48, % 77.98, % 77.20, 72. saatte % 60.85, % 62.18, % 62.50, 144. saatte % 53.25, % 53.28, % 56.00 bulundu. Anormal spermatozoit oranları, yine aynı sulandırıcılar da sırası ile; 0. saatte % 11.80, % 11.35, % 11.70, 24. saatte % 13.10, % 12.65, % 12.70, 72. saatte % 1433, % 13.83, % 14.13, 144. saatte % 15.80, % 15.38, % 15.75 oldu. Sulandırıcılara yumurta sarısı ilavesi, motilite ve canlı spermatozoit oranlarını arttırdı (p<0.05) ve anormal sper matozoit oranlarını düşürdü (p<0.01). Ancak, değişik oranlardaki yumurta sarısı sulandırıcıları arasında istatistiksel açıdan önemli bir fark görülme-94 di. Bu nedenle son yıllarda yapılan araştırmaların verileri de göz önüne alı narak % 10 yumurta sarısı oranı tercih edildi. 3- Gliserol safhası: Bu safhada, % 9 süt tozu, % 10 yumurta sarı sı sulandırıcısına % 5, % 7, % 9 gliserol ilavelerinin, çözünme sonrası motilite ve anormal spermatozoit oranlarına etkileri incelendi. Morfolojik muayendee, Hancock'un formol-salin solüsyonundan yararlanıldı. Payetler de dondurulan spermalar, 37°C de 30 saniyede çözündürüldü. Motilite muayenelerinde, her bir gliserol oranı için % 60 adet olmak üzere toplam 180 payet çözündürüldü. Ortalama değerler olarak, % 5, % 7 ve % 9 glise- rollü sulandırıcılara göre sırası ile; % 43.75, % 42.83, % 32.42 motilite sap tandı. Kontrol grubunu, ülkemizde ve dünyada yaygın olarak kullanılan Laiciphos 478 adlı hazır sulandırıcı oluşturdu. Bu sulandırıcı ile hazırlanan donmuş spermalarda, çözünme sonrası % 43.83 motilite bulundu. Morfolo jik muayenede ise her bir gliserol oranı için 40 adet olmak üzere toplam 120 payet çözündürüldü. % 5, % 7 ve % 9 gliserollü sulandırıcılar için sıra sı ile % 17.58, % 17.13, % 20.93 morfolojik bozukluk saptandı. Laiciphos 478 sulandırıcısında ise % 15.86 anormal bozukluk bulundu. % 5 ve % 7 gliserollü sulandırıcılar, motilite (p< 0.001) ve morfolojik muayeneler (p<0.01) sonucunda, % 9 gliserollü sulandırıcılardan üstün bulundu. % 5 ve % 7 gliserollü sulandırıcılar arasında istatistiksel açıdan önemli bir fark görülmedi. Laiciphos 478 sulandırıcısı, % 5 ve % 7 gliserollü sulandırı cılardan daha iyi sonuçlar vermesine rağmen aralarındaki fark istatistiksel olarak önemsiz bulundu. Sonuç olarak % 9 süt tozu, % 10 yumurta sarısı ve % 5-7 gliserol lü sulandırıcılar ülkemiz koşullarında kullanılabilir değerde bulundu. Süt tozunun ülkemizde kolay bulunabilmesi, ekonomik olması ve tazeliğini bir yıl süre ile koruyabilmesi özellikleri dikkate alındığında süt tozu sulandırı cıları dışarıdan ithal edilen hazır sulandırıcıların yerine önerilebilecek niteliktedirler.

95 SUMMARY Different composition of milk powder, egg yolk and glyce rol were examined as a semen diluter, and used as a bull semen extender. During study, 60 ejaculates were collected from 4 Holste- in bulls and average values of semen such as, spermatozoit con centration, live spermatozoit, motility and abnormal spermatozoit depending on (acrosome, head, middle piece and tail). Results are respectively 6.66 ml, 1346.9xl06/ml, 81.64%, 76.83%, 2.31%, 1.83%, 0.63%, 4.23%. Total morphological abnormal spermatozoit is 9.05%. The study was carried out in 3 steps. 1- Milk powder extender. 2- Egg yolk extender. 3- Glycerol extender. 1- Milk powder extender: The semen was collected by arti ficial vagina, and divided into 3 portions according to the split-- sample technique. Each portion is diluted with 7%, 9%, 11% (W/V) milk powder. Diluted semen was cooled to 5°C and than kept at same temperature for 144 hours. Morphological and live- dead spermatozoit examination was carried out by eosin-nigrosin vital staining. On 0, 24, 72 and 144th hours diluted and cooled96 semen was examined under the microscope for morphologically abnormal, live-dead and motility. The motility for 7%, 9%, 11% milk powder extender at 0 hour is respectively 66.3%, 69.8%, 70.0%; at 24th hour 58.8%, 64.0%, 62.5%; at 72th hour 39.5%, 47.0%, 45.3%; at 144th hour 23.0%, 32.0%, 28.8%. Above exten ders gave results for live spermatozoit are respectively; at 0 hour 75.68%, 79.38%, 77.68%; at 24th hour 66.48%, 73.15%, 72.45%; at 72th hour 54.48%, 60.88%, 59.53%; at 144th hour 37.70%, 46.73%, 43.43%. The values which include the average of 5 samples, for morphological deformations according to the extenders the values are respectively at 0 hour 13.00%, 11.75%, 11.98%; at 24{h hour 14.43%, 12.28%, 12.58%; at 72`t hour 15.93%, 13.43%, 14.03%; at 144th hour 21.90%, 17.93%, 19.65%. After 144 hour resistance test the semen extended with 9% milk powder gave the highest motility and live spermatozoit rate (p<0.05). The lowest morphological spermatozoit abnormality was found with 9% (p<0.01). 2- Egg yolk extender: The effect of egg yolk 10%, 20%, 30% within the 9% milk powder extender was examined. Semen was divided into 3 equal portions according to the split-sample technique and each portion was diluted with extenders containing 3 different amounts of egg yolk. Extended semen was cooled to 5°C and kept at the same temperature for 144 hour, on 0, 24, 72, 144 hour and examined for motility, live spermatozoit and abnor mal spermatozoit. For 10%, 20%, 30% egg yolk extenders the moti lity rates are at 0 hour 71.0%, 72.5%, 71.5%; at 24£h hour 61.8%, 62.8%, 62.0%; at 72`d hour 48.5%, 50.3%, 47.8%; at 144th hour 40.3%, 38.5%, 38.5%. These values which include 5 samples avera ge live spermatozoit rate according to the extender are at 0 hour 79.33%, 79.63%, 80.53%; at 24th hour 75.48%, 77.98%, 77.20%; at 72`d hour 60.85%, 62.18%, 62.50%; at 144th hour 53.25%, 53.28%, 56.00%. Abnormal spermatozoit rate are respectively with in the same extender; at 0 hour 11.80%, 11.35%, 11.70%; at 24th hour 13.10%, 12.65%, 12.70%; at 72nd hour 14.33%, 13.83%, 14.13%; at 144th hour 15.80%, 15.38%, 15.75%. Adding the egg yolk to the97 extender has increased the motility and live spermatozoit rate (p<0.05) and has decreased abnormal spermatozoit rate (p<0.01). No difference statistically was observed among the different amo unts of egg yolk containin extenders. Considering the results of recent studies, 10% egg yolk is being prefered for these purpose. 3- Glycerol extender: The effects of adding 5%, 7%, 9% glycerol to 9% milk powder, 10% egg yolk extender, the motility and abnormal spermatozoit rate after thawing was examined. Han cock's formol-salin solution was used for morphological examinati ons. Frozen semen in straws were thawed at 37°C in 30 seconds. During the motility examinations total 180 straws were thawed (60 straws for each glycerol sample). For 5%, 7%, 9% glycerol contai ning extenders showed 43.75%, 42.83%, 32.42% motility rate. Lai- ciphos 478 extender was as a control group which is widely used over the world and Turkey. After thawing 43.83% motility was found in the semen which is extended with Laiciphos 478. For morphological examination total 120 straws were thawed (40 for each glycerol ratio). For 5%, 7%, 9% glycerol containing exten ders 17.58%, 17.13%, 20.93% morphological deformations were cal culated respectively. For Laiciphos 478 extender 15.86% abnormal spermatozoit rate was found. At the end of the motility (p<0.01) and morphological examination (p<0.05), 5% and 7% glycerol con taining extenders were found better than 9% glycerol containing extender. No statistically differents was found between 5% and 7% glycerol containing extenders. Althought Laiciphos 478 exten der had better results than 5% and glycerol containing extenders the difference was not statistically significant. As a result 9% milk powder, egg yolk and 5-7% glycerol containing extenders are found suitable for the conditions of our country. Milk powder is economical, can be found easily and keeps its freshness for one year. According to the results of the study milk powder which is produced in Turkey can be substituted with imported extenders.