Türkiye`de yetişen Allium macrochaetum Baiss. et Hausskn. türünün 2 alttürü üzerinde taksonomik araştırmalar

Abstract

Bu çalışmada Türkiye'de yetişen Allium macrochaetum Boiss. et Hausskn. türünün iki alttürü olan subsp.macro- chaetum (Türkiye, Kuzey Irak, Kuzey-Batı İran, Suriye) ve subsp. tuncelianum (endemik) morfolojik, anatomik, karyolo- jik ve kimyasal yönden araştırılmış ve bu alttürlerin taksonomik durumları tartışılmıştır. Her iki alttür üzerinde yaptığımız bu detaylı çalış manın sonucunda, aralarında bariz anatomik ve morfolojik farklar saptamamız nedeniyle bu taksonların tür seviyesine yükseltilmesinin uygun olacağı düşüncesindeyiz. Bu çalış manın sonuçlarına dayanarak iki alttürün özellikleri aşa ğıda kısaca verilmiştir. 1. Dış tunika, mor-kahverengi, parçalandığında iç kısmı sarı renkte fibrilli yapıda; iç tunika pembe-beyaz; soğan oblong-ovoid; soğancık yok; skapus 47-84 cm; yaprak boyu 27-41 cm, eni 0.5-1.2 cm; spata 6 (-10) cm, sarı; umbella seyrek çiçekli; dış tepal boyu 4 mm, eni 1.5 mm, pembe; iç tepal boyu 3-3.5 mm, eni 2-2.5 mm, açık pembe veya beyaz; yaprak enine kesitinde, orta damarında çıkıntı çok az belirgin; kutikuladaki çıkıntılar hafif dişli; soğan zarımsı yapraklarından en içteki (S ) de sklerenkima lifleri var, kristaller sık ve büyük; en.dıştaki (S,) da sklerenkima lifleri ve kristal yok. 2n=16. Yapraklarında flavon, saponin, soğanlarında ise saponin var. subsp. macrochaetum Boiss. et Hausskn. 1. Dış tunika kahverengi-kirli sarı, fibril yok; iç tunika beyaz, açık sarı; soğan ovoid veya küresel; soğancık 2-3 tane; skapus 90-122 cm; yaprak boyu 40-50 cm, eni 1-2 cm; spata 10-20 cm, pembe-mor veya sarı-kirli sarı; umbella çok sık çiçekli; dış tepal boyu 2.5-3.5 mm, eni 1 mm; iç tepal boyu 2.5-3 mm, eni 1 mm, her ikisi de (iç ve dış tepal) beyazımsı veya pembemsi ve belirgin daha koyu renkli orta damarlı; yaprak enine kesitinde orta damarında çıkıntı çok belirgin, kutikula belirgin ince sık ve sivri dişli; soğan zarımsı yapraklarından en içteki (S ) de sklerenkima lifleri kalın çeperli ve tüm yaprağı kaplar, kristal yok. 2n=16. Yapraklarında flavon, soğanlarında ise saponin var. subsp. tuncelianum Kollmann

The present study deals with morphological, anato mical, karyological and chemical investigations carried out on Allium macrochaetum Boiss. et Hausskn. in Turkey. This species consists of two subspecies and both are found in Turkey. They are subsp. macrochaetum distributed N Iraq, NW Iran, Syria and Turkey and subsp. tun celianum Kollm. is endemic to Turkey. A close examination of the outer and inner morpholo gical characteristics show that these two subspecies should be treated as different species. According to the results of this work, the features of two subspecies are summarized below: 1. Outer tunics brownish-dark purple, finelly breaking into parallel fibres, inner tunics pinkish-white ; bulb oblong-ovoid; bulblet absent; scape 47-84 cm; leaves 27-41 cm x 0.5-1.2 cm; spathe 6(-10) cm, yellowish white, umbel 25-30 flowered, not dense; outer tepals 4 mm x 1.5 mm, pink, inner tepals 3-3.5 mm x 2-2.5 mm, whitish pink or white. LEAP (in transverse section) midrib is not obviously promi nent, cuticle is sparsely irregular denticulate. BULB (protective membranous leaves) the innest one (S_ fig. 11) contains big and dense trihydrate crystals and sclerenchy- matous fibres present; the outest one (S, fig.13) neither has crystals, nor sclerenchymatous fibres. 2n=16. The leaves contain flavon and saponin but the bulbs contain only saponin. subsp. ma cro chae turn Boiss. et Hausskn. 1. Outer tunics brownish- dirty yellow, not breaking into fibres; inner tunics white, light yellow; bulb ovoid or globular; bul blets few (2-3); scape 90-122 cm; leaves 40-50 cm x 1-2 cm; spathe 10-20 cm, pinkish-purple or yellowish-dirty yellow; umbel many flowered, dense; outer tepals 2.5-3.5 mm x 1 mm inner tepal, 2.5-3 mm x 1 mm, both (outer and inner tepal) whitish or pinkish with darker midvein. LEAP (in transverse section) midrib is very obviously.prominent ; cuticle is regular finelly denticulate. BULB (protective membranous leaves) the innest one(S fig.14) contains small and sparse trihydrate crystals and scleren- chymatous fibres absent; the outest one (S, fig. 16) doesn't contain crystals but sclerenchymatous fibres present. 2n=16. While the leaves contain f la von, the bulbs contain saponin. subsp. tuncelianum Kollm.