SSCB`nin dağılmasından sonra bağımsızlığını kazanan Türk Cumhuriyetleri`ne yönelik Türkiye`nin rol model yaklaşımı analizi

Abstract

Bu tezin amacı SSCB'nin dağılmasının ardından bağımsızlığını kazanan Türk Cumhuriyetleri'ne yönelik Türkiye'nin rol model yaklaşımını incelemektir. Yaklaşık üç asır boyunca Rus hakimiyeti altında kalan Türk Cumhuriyetleri 1991 yılında bağımsızlıklarına kavuşmuşlardır. Ancak bağımsız bir devlet olarak yeni oluşan dünya sisteminin değerlerine çok yabancı kalmışlardır. Türkiye ise, SSCB'nin dağılmasının ardından dış politikasında bir boşluğa düşmüştür. Sosyalist Blok ortadan kalkınca Batı'nın gözünde Türkiye'nin değeri tartışılır hale gelmiştir. Bu noktada Türk Cumhuriyetleri'nin yeni dünyaya entegre olmalarında onlara yol gösterecek Batılı değerlere sahip ve ayrıca bu cumhuriyetlerin de güvenebileceği bir ülke olarak Türkiye ön plana çıkmıştır. Bu dönemde İran'ın dış politikada ideoloji ihracı söylemleri Batılı ülkelerin Türkiye'ye destek vermesine neden olmuştur. Bu cumhuriyetlere rol model olma konusunda Batı'nın da desteğini arkasına alan Türkiye, özellikle bağımsızlığın ilk yıllarında bölgede etkili bir ülke olmuştur. Serbest piyasa ekonomisine sahip oluşu ve demokratik ve laik bir ülke olması nedeniyle ilk dönemlerde Türkiye bu cumhuriyetlerin de modellik konusunda desteğini almıştır.Bununla beraber ilerleyen dönemlerde Rusya'nın yakın çevre politikası ile bölgeye dönüşü, ABD'nin bölgede etkili olmaya başlaması, Çin ve İran'ın bölgeye yönelik politikaları sonucu Türkiye'nin ilk dönemlerdeki etkisi büyük ölçüde azalmıştır. Ayrıca zamanla model olarak Türkiye'nin çok başarılı bir ülke olmadığı ortaya çıkmıştır. Buna ek olarak Türkiye'nin bölgedeki faaliyetlerinin de Türk Cumhuriyetleri liderleri tarafından farklı anlaşılması ile birlikte, 1990'ların sonlarına doğru Türkiye bölgede artık normal oyunculardan biri olmak durumunda kalmıştır.Anahtar Kelimeler: Türkiye, Türk Cumhuriyetleri, Rol Model, Rusya, ABD, Çin, İran.

The aim of this thesis is to analyze the role model approach of Turkey to the Turkic Republics which gained their independence after the fall of the USSR. Although the Turkic Republics declared their independence in 1991 after three centuries of Russian hegemony, they could not adapt to the newly emerged values of world system as independence states. Meanwhile a gap appeared in the foreign policy of Turkey and Turkey?s value became controversial in the eyes of the West after the fall of the USSR. Nevertheless Turkey came into prominence as a role model in the integration process of the Turkic Republics to new world system with its western values and the present confidence of these Republics to Turkey. Additionally ideological foreign policy pursued by towards the region led Western States to support Turkey and Turkey became a powerful country in the region with the support of Western States especially in the first years of independence. The Turkic Republics also supported Turkey?s role model approach as it is a democratic and secular state and has a free market economy.In the following years Turkey became to lose power in the region due to several factors such as the return of Russia to the region with its immediate neighborhood policy, the increasing power of the USA in the region and the policies of China and Iran towards the region. It also became prominent that Turkey was not a successful country as a role model. As a result of the misunderstandings of Turkey?s policies pursued in the region by the leaders of the Turkic Republics, Turkey became a normal actor in the region at the end of 1990s.Key words: Turkey, the Turkic Republics, Role model, Russia, the USA, China, Iran