İstanbul içme suyu şebekesini besleyen yüzey sularının pestisid kalıntıları yönünden incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada İstanbul içme suyu şebekesini besleyen göl, baraj, bent gibi yüzey sularıyla, bunlara akan dere suları ve ayrıca arıtılmış içme sularının, çeşitli kimyasal madde sınıfına ait pestisid lerle kirlenme düzeyi incelendi. 22 Organoklor bileşiği, 6 poliklorlu bifenil isomeri, 13 fos forik asid esteri, 1 sentetik piretroid ve 2 fenoksiasetik asid esteri olmak üzere toplam 44 adet bileşiğin analizleri gaz kromatografik yöntem yardımıyla yapıldı. İlaçların seçiminde, bunların kullanma sıklığından başka, kalıcılıkları, mobiliteleri gibi ekotoksikolojik kriterler gözetildi. Sulardan ilaçların tüketilmesi az alkol katılmış heksan ile uzun süre çalkalama suretiyle yapıldı ve apolar bileşiklerden başka, organofosfor bileşiklerinin suda çözünürlüğü iyi olanların da geçtiği ekstrelere bir clean up işlemi uygulanmadı. EC-Dedektörle ölçülebilen 43 maddenin gaz kromatografik analizlerinde SP-2250/SP-2401 sütun ve daha apolar alternatif sütunlar, OV-101 veya DC-200 kullanılmak suretiyle tüm madde lerin ayrılmaları sağlandı. 13 Organofosfor bileşiği ayrıca, OV-17 veya DC-200 sütunda ayrılıp, azot ve fosforlu bileşikler için spesi fik PN-dedektör ile ölçülerek, bunların kesin teşhisleri sağlandı ve EC-dedektör ile ölçülemeyen Fenthion'un tayini gerçekleşti. Ilımlı şartlarda yapılan sabunlaştırma işlemi yardımıyla poliklorlu bife nillerin analiz sonuçları doğrulandı.Yöntemin tayin sınırının yaklaşık 10 katı miktarında ilaç katı larak yapılan deneyler yardımıyla biri hariç, maddelerin hepsinin %80'nin üstünde, 29 maddenin de %90'nın üstünde bir verimle, suda çözünen dichlorvos'un ise %77 oranında geri kazanıldığı görüldü. Tekrarlanan analizlerde maksimum rel. Standard sapma değeri %9.8 bulundu. 8'i hariç tüm maddeler için %8'in altında bulunan standard sapma değerleri, yöntemin presizyonunun iyi olduğunu göstermektedir. Üçü dışında analiz edilen bileşiklerin hepsi, AET ülkelerinin, toksisitelerine bakmaksızın, tüm pestisidler için istediği 0.1 ug/l'lik çok düşük sınır konsantrasyonun yaklaşık 2'1 - 1 0`2 oranındaki miktarlarda tayin edildiler. Yanlız MCPA-ester, Dioxathion ve Permet- hrin'in bu konsantrasyonlarda tayinleri mümkün olmadı. Yöntemin perfoormansını etkileyen faktörler araştırılıp, bildirildi. İstanbul'n 6 su reservinin 4'ü iki mevsim, diğerleri ise yanlız bir kez incelenerek, çekilen toplam 43 su örneğinin analizi yapıldı. Analiz sonuçları ve tişhis edilebilen ilaçların, bulunma sıklığı ile konsantrasyon sahaları 6 cetvel halinde verildi. Bu sonuçlara göre su reservlerinde teşhis edilebilen ilaçların eser miktarlarda, özellikle organoklor bileşiklerinin bunlar için çok duyarlı olan yöntemin tayin sınırı ve buna yakın konsantrasyonlarda var olduğu saptandı: Örneklerin %80-%l 00'ünde teşhis edilen HCH-isomerleri, 1-13 ng/l, Trifl ura I in ve p.p'-DDE örn eklerin %56 ve %28'inde 2-9 ng/l miktarlarında bulundu. Sıkça rastlanan ilaçlardan Fenitrothion (%79) 5-41 ng/l, Diazi- non (%42) 21-80 ng/l miktarlarında, Dichlorvos (%28) 6-50 ng/l, Chlorpyriphos (%26) 3-10 ng/l ve Pirimiphos-methyl (%21) ise 3-30 ng/l konsantrasyonlarında bulundu. Malathion (%74) üç B. Çekmece reservi ilkbahar örneğinde, 1 1 6, 1 32 ve 1 32 ng/l miktarları ile 1 00 ng/l sınırının üstünde bulunan yegane ilaç oldu. Ham sularda bulanan bu ilaçlara arıtılmış ve klorlanmış sularda rastlanmadı.Günümüzün en önemli çevresel kimyasal maddeleri arasında yer alan poliklorlu bifenil'lerin, incelenen örneklerin hiçbirinde genuin olarak bulunmadığı sonucuna varıldı. Elde ettiğimiz sonuçlar, son yıllarda diğer ülkelerde yapılan yüzey ve içme suyu analizleri sonuçlarıyla karşılaştırıldı ve İstanbul içme suyu reservi yüzey sularının bu çalışmada aranan ilaçlar yönünden daha iyi durumda olduğu anlaşıldı. Ayrıca bugünkübulgular, laboraltuvarımızda 1982 yılında, 7 adet ham su örneğinden elde edilenlerle karşılaştırılıp, yüzey su ları kirliliğinin yasaklanan kalıcı ilaçlar özellikle HCH-isomerleri yönünden azaldığı saptandı.

SUMMARY In this study, we investigated the pollution rate of surface water like lake, barrage and pure drinking water that nourish the network of the drinking water of Istanbul with pesticides. In selection of the totally 44 pesticide compounds like 22 organochlor compounds, 6 polychloro biphenyl isomer, 13 phos phoric acid esters, 1 synthetic pyrethroid and 2 phenoxyacetic acid esters using frequency, permanence and mobility were taken into consideration and their analysis were performed by gas chromatog raphy method. The extraction of pesticides from water were performed after long while agitation with low level of alchool -added to hexane. Aside from apolor compounds clean up procedure was not applied to those extracts of organofosfor compounds soluable in water. In the gas chromatographic analysis of 43 pesticides those can be detected by EC-dedector, SP-2250/SP-2401 column and alter natively more a polar col urns OV-1 01 or DC -2 00 were used and thus seperation of all pesticides were accomplished. For exact detection of 1 3 organophosphorus compounds they were seperated in OV-1 7 or DC-200 column and detected by PN-dedector, specific for nitro - genousand phosphorus compounds by the way Fenthion detection was also possible which once couldn't have been detected by EC- dedector. The analysis results of polychlorobiphenyls were con firmed by saponafication procedure in modare conditions.With the help of the experiments where 1 0 times more quantity of the pesticides over the detection limit of the method were added, except one, over 80 % of all and over 90 % of the 29 pesticides and 77 % of dichlorvos dissolved in water was obtained back. In repated analysis max. rel. standart deviation value was found to be 9.8 %. This shows us that for all substances but 8, the precision of standard deviation value lower than 8 percent is good. Except 3 of all the pesticides analysed without taking the toxicity criteria of EEC countries in to consideration were detected in one half-one hundredth of the acceptable limit of 0.1 pg/l of all the pesticides. But MCPA-ester, Dioxanthion and Permethrin could not be detected in those low concentrations. The factors that effects the performance of the method were searched and declared. Four of the 6 water reserves of Istanbul were examined twice and the others only once and totally 43 water specimens were analysed. The results of analysis, frequency and concentration fields of detected pesticides were given in 6 tables. According to these results, it's determined that pesticides detected in water reserves were in trace amounds, especially organo- chlor compounds were almost at the detection limit or approxi mately so. HCH isomers detected in 80 % - 1 00 % of the specimens were found to be 1-13 ng/l; 56 % and 28 % of Trifluralin and p.p'DDE respectively were 2-9 ng/l. The concentration of frequently found pesticides were as follows: Fenitrothion (79 %) 5-41 ng/l, Diazinon (42 %) 21-80 ng/ I Dichlorvos (28 %) 6-50 ng/l, Chlorpryphos (26 %) 3-10 ng/l ve Pirimiphos-methyl (21 %) 3-30 ng/l. Malathion (74 %) was the only pesticide found to be over 100 ng/l limit in 3 spring specimens of B. Çekmece reserve as 1 1 6, 1 32, 1 32 ng/l. The pesticides found in unrefined water were not detected in pure and chlorinated water.It's concluded that polychlor biphenyls which are among the most important environmental chemical substances were not genu ine in either of the specimens analysed. Our results were compared with the results of surface water and drinking water analyses of other countries. We concluded that drinking water reserve of Istanbul surface water, was in a better condition from the aspect of pesticides searched for in this study. And also our result were compared with which obtained from 7 unrefined water specimens by our laboratory in 1982 and it was determined that the pollution of surface water by forbidden pesti cides especially HCH-isomer was decreased.