Osteoartrozlu yaşlıların evde tedavi/ bakım yaklaşımları ve etkileyen faktörler

Abstract

-75- OZET Çağımızda yaşam standartlarının yükselmesiyle yaşlı nüfus sayısında görülen artış, yaşlılarda sık görülen kronik hastalıkların bakım sorunlarını da birlikte getirmektedir. Osteoartroz, romatizmal hastalıklar içinde sık görülmekte ve eklemlerde deformite yaratarak günlük aktivitelerde kısıtlanma meydana getirebilmektedir. Osteoartrozlar, hastalığın ve tedavisinin özellikleri nedeniyle gelişmiş öz-bakım davranışlarına gereksinim gösterirler. Ancak, diğer kronik hastalıklarda olduğu gibi artrozda da hastaların tedavi Önerilerini yerine getirme meleri sonucu semptomlar ağırlaşmaktadır. Artrozlu hastalarda mümkün olan en üst düzeyde sağlığın sürdürülmesi için davramş ve becerilerin geliştirilmesi, bütüncül bir bakım sağlayan toplum sağlığı hemşiresinin işlevleri arasındadır. Araştırmamız, dejeneratif eklem hastalığı olan yaşlı grubun evde öz bakım uygulamalarını ve hastalığa uyumunu etkileyen etmenleri belirlemek amacıyla planlanmıştır. Araştırmanın örneklemini, İstanbul sınırlan içinde bulunan Bakırköy Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezinde, HaydarpaşaNumune Hastanesinde, SSK Göztepe Hastanesinde ve Marmara Üniversite si Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon A.B.D. polikliğinde ayaktan tedavi gören ve osteoartroz tanısı konmuş, 50 yaşın üzerinde 200 kadın ve erkek hasta oluşturmuştur. Veriler çok sorulu anket formları ile elde edilmiş ve bilgisayarda SPSS istatistik paket programı ile ortalama yüzdelik, ki-kare ve yates düzeltmeli ki-kare testleri ile değerlendirilmiştir. Deneklerin % 72'si kadın, % 28%i erkek, % 56.5'i ev kadını, % 35i emekli olup, çoğunluğu yasanımı ailesiyle birlikte oturarak sürdürmektedir. Deneklerimizin artrozdan en fazla etkilenen eklemleri; % 33 ünde boyun eklemi, % 28.5'inde diz eklemi, % 22'sinde birden fazla eklem % 15.5'inde bel eklemi olmak üzere, literatür bilgilerine uygunluk göstermektedir. Hastalık süresinin dağılımı; % 64'ünde 5 yılın altında, % 36'sında 6 yılın üzerindedir Osteoartroz dışında en sık görülen hastalıkların % 23'ünde kalp-damar sistemi hastalığı, % 7.5'inde hareket sistemi hastalığı, % 7'sinde birden fazla hastalık olduğu belirlenmiştir. Deneklerin % 61'i hastalığım önemli, % 38'i az önemli bulmaktadır. Tedavi gördükleri sağlık kurumlarından hastalık ve tedavisi konularında ye terli bilgi aldıklarını belirten denek sayısı % 16.5'dir. Bu sonuç, artrozlu yaşlının evde öz-bakım davranışlarını ve hastalığa uyumunu olumsuz yönde etkilediği için Önemli bulunmuştur. Deneklerin % 50.5'i normal tartılı % 49.5'i normalden fazla tartılıdır. Beklenildiği üzere, fazla tartılı deneklerin % 40.5'i kadın, % 9'u erkektir. Bu çalışmada kadın denekler, hastalık süresi 5 yılın altında ve eklemleri ile ilgili şikayetleri fazla olan denekler, hastalığa daha uyumlu bulunmuştur. Dejeneratif eklem hastalığı, deneklerin günlük hareket aktivitelerinde tam bağımlılık oluşturmasa da en fazla diz artrozunda olmak üzere, aktivite-lerde kısıtlanma meydana getirmesi nedeniyle bireyin günlük yaşamını zorlaştırmaktadır. Deneklerin öz-bakım yaklaşımlarında şikayetlerin kısa süreli azaltan ilaç alımı ve fizik tedaviye önem verdikleri, buna karşın semptomların ilerlemesini engelleyecek egzersiz, diyet, eklemin korunması gibi, evde destekleyici bakıma yeterli önemi vermedikleri ve büyük çoğunluğunun hastalık ve kendine bakım konusunda planlı ve yeterli bilgi almadığı görülmüştür.

-78- SUMMARY The increase in elderly population due to the contemporily rising life-qu ality standards, puts forward the problems related to the core of the chronic illnesses mostly seen in elderly people. Osteoarthritis, often encountered through rheumatic illnesses, cause joint deformities and therefore restricted daily activities, Osteoarthritis require improved self-care behaviors due to the features of the illness and its treatment. To improve behaviors and skills of the patient with osteoarthritis so as to provide and maintain his health to maximum possible level, is within the functions of public health nurse who provides complete care services. Our investigation is planned to determine the factors effecting self-care behaviors of the elderly patients with degenerative joint disease at home set tings, and their adaptation to the disease. This investigation is based on the data collected from 200 out-patients (men and women) over 50 years old, with osteoarthritis, and hospitalized in Bakırköy Physical Treatment and Rehabilitation Center, Haydarpaşa Nu mune Hospital, SSK Göztepe Hospital, Marmara University Physical Treat ment and Rehabilitation Center, all in İstanbul City. Data has been obtained through questionnaires and evaluated by SPSS statistical program with average percentage, x2, Yates x2 tests in the compu ter.-79- 72 % of the participants were women, 28 % men, % 56.5 housewife, % 35 retired, and most of them were living with their family. Osteoarthritis - effected joints of the participants were, 33 % cervix, 28.5 % knee, 22 % more than I joint and 15.5 % waist., which in compliance with literate information. Period of illness were 64 % under 5 years, 36 % over 6 years. Diseases other than osteoarthritis were 23 % cardiovascular, 7.5 % Locomotorium and 7 % more than one disease. 61 % of participants consider that their illness is important and 38 % less important. Only 16.5 % of participants state that they could have sufficient information for their illness and treatment, from the Health Organisations from which they have treatment, This is an important result since it adver sely effects home self - care behaviors of the patients with osteoarthritis and their adaptation to the disease, Weight of the participants were, 50.5 % nor mal, 49.5 % over normal, and as it can be expected, 40.5 % of the latter were women, 9 % men. In this study, women participants, participants with disease period of under 5 years and participants with joint discomfort; found to be more adap tive to the disease, Although it doses not restrict the activities completely, degenerative joint disease disturb the participant's daily life with restrictions to the activities, mostly valid for osteoarthritis of knee. During this study, it is found out that; the participants tend to medicati on and physical therapy for alleviation of their discomfort in short-term; but they do not pay necessary attention to Supporting home care so as to prevent improvement of symptoms, such as exercises, protection of joint, diet; and most of the participants do not get planned and necessary information for the disease and self-care.