Siyah-alaca sığırlarda yaşama gücü, büyüme, ergin canlı ağırlık ve vücut ölçülerini etkileyen bazı çevresel faktörler üzerinde araştırmalar

Abstract

6. ÖZET Bu çalışma, Sakarya Tarım İşletmesi'nde yetiştirilen Siyah-Alaca sığırların yaşama gücü büyüme, ilk tohumlama ve ergin dönemdeki canlı ağırlık, göğüs çevresi, cidago yükseklikleri, ilk tohumlama yaşı,ilk gebelik için tohumlama sayısı ve gebelik süresi düzeylerinin belirlenmesi ve bu özellikler üzerindeki bazı çevre etkilerinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın materyalini Siyah-Alaca sığır ırkı inekleri ve bunlardan doğan yavruların kontroller sonucu saptanan kayıtlan oluşturmuştur. Araştırma döneminde yaşama gücü için 201 kayıt, büyüme için, 1027 kayıt, ilk tohumlama için 75 kayıt ve ergin dönem için 362 kayıt değerlendirmeye alınmıştır. Araştırma dönemlerinde incelemeye alınan 201 adet dişi ve erkek buzağının 1, 3, 6 ve 12. aylık yaşama gücü oranlan sırasıyla %99.0, %95.0, %95 ve %93.5 olmuştur. 1991-1994 yılları arasında incelemeye alman 201 buzağının doğum ağırlığı 37.0 kg, 193 buzağının 3. ay ağırlığı 88.9 kg, 179 buzağının 6. ay ağırlığı 141.0 kg. 135 sığırın 9. ay ağırlığı 190.8 kg, 120 sığırın 12. ay ağırlığı 241.7 kg, 105 sığırın 15. ay ağırlığı 293.4 kg ve 94 düvenin 18. ay ağırlığı 337.9 kg, 72 düvenin ilk tohumlama vücut ağırlığı 344.9 kg, 362 ineğin vücut ağırlığı ortalaması 529.8 kg olarak saptanmıştır. Göğüs çevresi uzunlukları 201 buzağının doğum için 67.5 cm, 193 buzağının 3. ay için 101.6 cm, 179 buzağının 6. ay için 120.8 cm, 135 sığırın 9. ay için 135.2 cm, 120 sığımı 12. ay için 148.3 cin. 105 sığırın 15. ay için 159.2 cm ve 94 düvenin 18. ay için 165.9 cm ortalama değerler olarak hesaplanmıştır. Siyah-Alaca 72 düvenin ilk tohumlama göğüs çevresi uzunluğu 166.5 cm 362 ineğin göğüs çevresi uzunluğu 189.4 cm olarak saptanmıştır. Büyüme döneminde cidago yükseklikleri, doğum 3. ay, 6. ay, 9. ay, 12. ay. 15. ay, ve 18. ay için sırasıyla 69.9 em, 89.4 cm, 103.5 cm, 115.9 cm, 120.5 cm, 124.6 cm ve 128.4 cm olarak hesaplanmıştır. İlk tohumlanan düveler ve ergin sığırların cidago yüksekliği ortalamaları 127.7 cm ve 132.7 cm olarak elde edilmiştir. İlk tohumlama yaşı 17.8 ay, ilk gebelik için tohumlama sayısı 1.6 ve ilkine gebelik süresi 276.2 gün olarak saptanmıştır. -69-Bu araştırmada buzağıların yaşama gücünü etkileyen faktörlerden doğum yılı, cinsiyet, ana yaşı ve doğum mevsimi üzerinde durulmuştur. 0-1 ay yaşama gücü oranlan üzerinde bu faktörlerin etkisi önemsiz, 0-3 ve 0-6 yaşama gücü oranlan üzerinde ana yaşının, 0-12 ay yaşama gücü oranlan üzerinde ise ana yaşı ve doğum mevsiminin etkisi önemli bulunmuştur. Büyüme döneminde vücut ağırlığı, güğüs çevresi ve cidago yüksekliklerini etkiden faktörlerden doğum yılı, cinsiyet, doğum tipi ve mevsimi ve ana yaşı üzerinde durulmuştur. Doğum ağırlığına cinsiyetin etkisi P<0.01, doğum tipi ve ana yaşının etkisi P<0.001, 3. ay ağırlığına doğum yılı ve ana yaşının etkisi P<0.01, doğum tipinin etkisi P<0.001, 6. ay ağırlığına doğum yılı ve mevsiminin etkisi PO.001, 9. ay ağırlığına doğum yılı ve mevsiminin etkisi PO.01, 12. ay ağırlığına cinsiyetin etkisi P<0.01, yılın etkisi P<0.05, doğum mevsiminin etkisi PO.001, 15. ay ağırlığına cinsiyetin etkisi P<0.01, 18. ay ağırlığına yılın etkisi P<0.01 güven eşiğinde önemli, diğer faktörler önemsiz çıkmıştır. İlk tohumlanan düvelerde vücut ağırlığını etkileyen faktörler tohumlama yılı, mevsimi ve yaşı üzerinde durulmuş, yıl ve mevsimin etkisi P<0.01 güven eşiğinde önemli, yaşın etkisi önemsiz çıkmıştır. Ergin sığırlarda vücut ağırlığına etki eden tartım yılı ve yaşı üzerinde durulmuş tartım yaşının etkisi P<0.001 güven eşiğinde önemli çıkmıştır. Doğum göğüs çevresi uzunluğuna cinsiyetin etkisi P<0.01, doğum tipi ve ana yaşının etkisi P<0.001, 3. ay göğüs çevresine cinsiyetin etkisi P<0.01, yılın etkisi P<0.05, 6. ay göğüs çevresine yılın etkisi PO.001, mevsimin P<0.01, 9. ay göğüs çevresine mevsimin etkisi P<0.001, 12. ay göğüs çevresine yılın etkisi P<0.05, mevsimin etkisi P<0.001, 15. ay göğüs çevresine cinseyitin etkisi P<0.01 güven eşiğinde önemli, diğer faktörler önemsiz çıkmıştır. İlk tohumlama göğüs çevresi uzunluğuna yılın etkisi P<0.001, mevsimin etkisi P<0.05 eşiğinde önemli yaşın etkisi önemsizdir. Ergin dönem göğüs çevresi uzunluğuna tartını yaşının etkisi P<0.001, yılın etkisi P<0.01 güven eşiğinde önemli çıkmıştır. 70-Büyüme döneminde cidago yüksekliğine, doğum cidago yüksekliğine cinsiyet, doğum tipi ve ana yaşının etkisi P<0.001, 3. ay cidago yüksekliğine doğum yılı ve mevsiminin etkisi P<0.001, cinsiyetin etkisi P<0.01, 6. ve 12. ay cidago yüksekliğine yılın etkisi P<0.001, 9. ay cidago yüksekliğine yılın etkisi P<0.05 güven eşiğinde önemli, diğer faktörler önemsiz çıkmıştır. İlk tohumlamada, tohumlama yaşının etkisi P<0.05, ergin dönem cidago yüksekliğine tartım yaşının etkisi P<0.001 güven eşiğinde önemli, diğer faktörlerin etkisi önemsiz çıkmıştır. İlk tohumlama yaşı ve tohumlama sayışma, tohumlama yılı ve mevsiminin, gebelik süresine, yıl, tohumlama mevsimi ve doğan buzağının cinsiyetinin etkisi önemsiz çıkmıştır. '? İlk tohumlama yaşı ve ilk gebelik için tohumlama sayısına tohumlama yılı ve mevsiminin, gebelik süresine yıl, mevsim ve doğan buzağının cinsiyetinin etkisi önemsiz çıkmıştır. Bu araştırmada elde edilen sonuçlar, Sakarya Tarım İşletmesi şartlarında yetiştirilen Siyah- Alaca sığırların yaşama gücü ilk tohumlanan ve ergin sığırlarda canlı ağn-lık ve morfometrik ölçülerin iyi durumda, ancak büyüme özelliklerinin istenilen düzeyden düşük olduğunu göstermiştir. Büyüme özelliklerinin arttırılabilmesi, özellikle bakım ve beslemeye gereken önemin verilmesi, gelişmeyi olumsuz yönde etkileyen, bakım ve besleme hatalarından kaynaklanan enterit problemleri ile daha etkili mücadele yapılması, bunun yanında yaşama gücü, büyüme, ilk tohumlama ve ergin dönemlerdeki gelişmeyle ilgili özelliklerde, yetiştirme programlarının bu araştırmada etkileri önemli bulunan çevre faktörleri dikkate alınarak hazırlanmasının gelişme düzeylerini yükselteceği sonuçlarına varılmıştır. 71-

SUMMARY This study was cerried out to investigate the levels of living performance and growing rates, first insemination weight, adult weight, chest diameter, cidago length, first insemination age, insemination number and pregnancy rates of Holstein cows in Sakarya Tarım İşletmesi and some environmental effects on these valves. The materials of the study were Holstein cows and their calves. 1, 3, 6 and 12 months living rates of 201 male and female calves were 99.0%, 95.0%, 95% and 93.5% respectively. Between the years 1991-1994 birth weights of 201 calves were 37.0 kg, 3nd month weights of 193 calves was 88.9 kg, 6th month weights of 179 calves were 141.0 kg, 9th month weights of 135 cattle was 190.8 kg, 12nd month weight of 120 cattle was 241.7 kg. 15th month weights of 105 cattle was 293.4 kg and 18th month weights of 94 heifers was 337.9 kg. First insemination weights of 72 heifers was 344.9 kg and of 362 cow was 529.8 kg. The chest diameters of 201 calves for birth time was 67.5 cm. 3th month diameter of 193 calves 101.6 cm, 6th month diameter of 179 calves 120.8 cm. 9th months diameter of 135 cattle 135.2 cm, 12th month diameter of 120 cattle 148.3 cm, 15th month diameter of 105 cattle 159.2 cm and 18th month diameter of 94 heifers the average was 165.9 cm. Chest diameter of 72 heifers which were inseminated first was 166.5 cm, and that of 362 cows was 189.4 cm. Cidago lengths of the animals at 3th,. 6th, 9th, 12th, 15* and 18th months were 69.9 cm, 89.4 cm, 103.5 cm, 1 15.9 cm, 120.5 cm, 124.6 cm and 128.4 cm respectively. Cidago length averages of first inseminated heifers and adaltcows were 127.7 cm and 132.7 cm respectively. 72-First insemination age was 17.8 months, number of insemination for the first pregnancy woos 1.6 and pregnane}' period for the first pregnancy was 276.2 days. The effects of sex. mothers age, season of birth on the living performance of the calves were also investigated in this study. All factors were ineffective on the live performance between 0-1 month. The effect of mothers age on 0-3. and 0-6.^ effect of birth season on 0-12. month high performance were important During the growing period; body weight, chest diameter and withers lengths effected factors that birth year, sexuality, birth type, birth season and, mother age were in investigated. The effect of the sexuallity to the birth weight P<0.01, the effect of the mother age and birth- type P<0.001, the effect of the birth, year and mother age to the 3nd mountli weight P<0.01, the effect of the birth type P<0.001, the effect of the birth year and season ta the 6th mounth weight P<0.001, the effect of the birth year and season ta the 9th mounth weight P<0.01, the effect of the sexuality to the 12th mounth weight P<0.01, birth year P<0.05, birth season P<0.001, the effect of sexuallity 15ül mountli weight P<0.01,the effect of birth year to the 18th mounth were found to be statistically significant in level of P<0.01 and other factors were found to be insignificant. The body weight effecting factors that inseminated year, season and age were insisted. The effect of year and season were found significant in level of P<0.01 the effect of age were found insignificant. hi the adult cattle, weighing year and age that effecting body weight were insisted. The effecting of weigthing year were found significant in level ofP<0.001. The effect of sex to the birth chest diameter P<0.01, the effect of birth type and mother age P<0.001, the effect of sexuality to the 3nd mounth chest diameter P<0.01, birth year to the 6th mounth cest diamater P<0.001, birth season P<0.01, the effect of to the 9P mountli. chest diameter P<0.001, the effect, of 12.th mountli chest diameter P<0.05, birth season P<0.001, the effect of sexuallity to 15.01 mounth chest diameter P<0.01 semination were found significant in the level of P<0.01 other factors were fond insignificant. -73-The effect of year to the first insemination chest diameter P<0.001, the effect of the season were found significant in the level of P<0.05, the effect of age were found significant. The effect of weighting age to the chest diameter in adult term P<0.001. the effect of year were found significant in the level of P<0.01. The effect of sex, birth type and mother age to the withers lengths in the groving period and birth P<0.001, the effects of birth year and season to 3th mounth withers length P<0.001, the effect of sexuallity P<0.01, the effect of birth year 9 and 12th mounth weithing lengeth P<0.001, the effect of birth to the 9th mounth wither length P<0.05 were found significant in the level of P<0.05 other factors were found insignificant At the first inseminating, the effect of inseminate age P<0.05, the effect of weighing age to the withers lengths in adult period were found significant in the level of P<0.001 other factory were.found insignificant. The effects of year, inseminate season and sex of borning coif to the pregnancy time. The effect of inseminatiry year and season to the first inseminating age and inseminating number were found not important. This study manifested that living weight, living performans and morphologic measurement were helpful but growing characteristics were found to be low guality from the expected which growed Holstein cows at first inseminating and adult cattle in Sakarya Tarım İşletmesi conditions. Because of increasing of growing peculiarities; espectaly management and nutrition subject must be important. Atypic enteritis problems that decreased of groving must be elliminated. Nevertheless, at living performans, growing rates, first insemination and adult periods growing characteristics; İn raising programs; according to the this ingestigation were found significant enviromental factors must be taken care. 74-