Bizans kaynağı Theophanes Confessor`un kroniğinde Türkler: 284-813 (Açıklama, İnceleme, Değerlendirme)

Abstract

Açıklama, inceleme ve değerlendirme formunda çalıştığımız eser, Grekçe yazması Cyril Mango ve Roger Scott tarafından İngilizce?ye tercüme edilmiş olan Bizans tarihçisi Theophanes Confessor?un kroniğidir. Roma İmparatoru Diocletianus?un M.S. 284 yılında tahta çıkışı ile Bizans İmparatoru Michael?in M.S. 813 yılında tahttan düşüşü arasındaki zaman diliminde cereyan eden siyasî, dinî ve kültürel hadiseleri kapsayan eser, Bizans, Arap ve İran tarihi için olduğu kadar, Türk tarihi için de son derece önemli bir ana kaynaktır. Çalışmamızda öncelikle, kronikte geçen Türkler?in yâni, Avrupa Hunları, Ak Hunlar (Eftalitler), Sabirler, Avarlar, Bulgarlar ve Hazarlar?ın siyasî tarihleri hakkında bilgi verilmiştir. Ardından, eserin Türk tarihi ile ilgili kısımları Türkçe'ye tercüme edilmek sûretiyle açıklanmış ve kronikte bulunan bilgiler, literatür çalışmalarımız neticesinde elde edilen bilgiler ile karşılaştırılarak dipnotlar yoluyla değerlendirilmiştir. Yapılan incelemeler yoluyla eserde adı geçen önemli şahsiyetler, şehirler ve coğrafi konumlar hakkında yapılan açıklamaların yanında, kavim adları başta olmak üzere, bazı bulanıklıklar giderilmiş ve nedenleri belirtilmiştir. Meselâ; Avrupa Hun Devleti?nin yıkılışından yaklaşık bir asır sonra Bizans İmparatorluğu topraklarında, yakınlarında ve imparatorluğun mücadele sahalarında ?Hun? adı altında anılan Türk toplulukların aslında çeşitli Ogur boylarından oldukları gibi.Çalışmamız, içerdiği özgün bilgiler yoluyla, konusu hakkında mevcut bulgulara mühim katkı sağlayacaktır. Bu katkının dayanak noktası ise, Theophanes'in, eserini kaleme alırken kullanmış olduğu kaynakların büyük bir kısmının günümüze ulaşamayarak yok olup gitmiş olmaları gerçeğidir. Dolayısıyla eser, barındırdığı bilgilerin büyük bir kısmının orijinalitesini bünyesinde saklamaktadır.Anahtar Kelimeler: Theophanes, Kronik, Türk, Bizans, Siyaset

The work is that we have studied in the form of description, analysis, evaluation is the chronicle of the Byzantine historian Theophanes Confessor that it?s the manuscript in Greek which have been translated into English by Cyril Mango and Roger Scott. The chronicle that covers the political, religious and cultural events that took place between the coronation of Diocletian, Emperor of the Roman in A.D. 284 and dethronement of Michael, Emperor of the Byzantine in A.D. 813 is main source of extremely important in terms of Turkish history as well as for the history of the Byzantine, Arabian and Persian. In our study, firstly, we have informed about political history of the Turks in the chronicle, namely the European Huns, White Huns (Eftalits), Sabers, Avars, Bulgars and Khazars for. After, we explained the work by translating the relevant parts of the Turkish history and, in addition, compared the information that is contained in the chronicle with the information obtained from the other sources and evaluated by footnotes. We explained about the prominent personalities, cities and geographical locations in the chronicle by our analyses and, especially in the names of tribes, resolved some blur and the reasons of these. For example, there were Turkish communities, ?Hun? called, in the territory of the Byzantine Empire, near the fields and its battlefields, nearly after a century from the collapse of the European Hun Empire. In fact, these Huns were several Ogur tribes.The study, by means of the original information contained in, will contribute significantly to the existing evidence on the subject. That is the mainstay of this contribution, a large part of the resources to be used when writing Theophanes's work is not to reach the present day is the fact that they are gone. Therefore, the chronicle stores the originality of a large part of the information contained within.Keywords: Theophanes, Chronicle, Turk, Byzantium, Politics