19. yüzyıl Osmanlı bilim hayatında öncü bir matematikçi: Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa

Abstract

Bu tezin amacı, on dokuzuncu yüzyılda yaşamış Osmanlı matematikçilerinden olan Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa'nın (1832-1901) yaşamı ve eserlerinden yola çıkarak, kendisinin Osmanlı bilim tarihindeki yerini belirlemeye çalışmaktır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle, kendisine kadar olan Osmanlı matematiği, Klasik Dönem ve Modern Dönem başlıkları altında genel hatlarıyla incelenmiştir. Ardından Hüseyin Tevfik Paşa'nın biyografisi kapsamlı bir şekilde ortaya konmuştur. Son olarak, eserleri incelenerek, hangi konular üzerine çalışmalar ve yayınlar yaptığı belirlenmiştir. Yayınlarının listesi hazırlandığı gibi, bu yayınların içeriği incelenmiş, yayınlarından açıklamalı örnekler verilmiştir. Çalışmamızda, dönemin basılı matematik eserleri, arşiv kaynakları, gazete ve dergileri taranmış, bunun yanında Hüseyin Tevfik Paşa hakkında yapılmış yayınlar incelenmiştir. Bu incelemeler, Hüseyin Tevfik Paşa'nın Osmanlı matematik eğitimine katkı yapmanın yanında, özgün matematik çalışmaları ortaya koymuş bir bilim insan olduğunu göstermiştir.Anahtar sözcükler:Vidinli Hüseyin Tevfik, Mebahis-i İlmiye, Usul-i Cebir, Lineer Cebir, Matematik Tarihi

The aim of this study is to determine the importance of Vidinli Hussein Tevfik Pasha's works, in the history of Ottoman mathematics by focusing on his life and academic publications. From this standing point, we first discuss the History of Ottoman mathematics in two periods namely, Classical and Modern. Followingly, we give a detailed biography of Hussein Tevfik (1832-1901). In the last section, we introduce, examine and discuss his works and publications. Our thesis on Hussein Tevfik, relies on his mathematical publications, archival sources, books, newspapers and periodicals of his time. Any material mentioning him were tried to be provided. In conclusion, Hussein Tevfik can be regarded as a scholar who contributed to Ottoman mathematical education, publication of a popular mathematical journal and also some specific fields of mathematics.Keywords:Vidinli Hussein Tevfik Pasha, Mebahis-i İlmiye, Usul-i Cebir, Linear Algebra, History of Mathematics