Konferans çevirmenliğinde normlar ışığında tarafsızlık kavramı

Abstract

Çeviribilimci Gideon Toury'nin çeviribilimde norm kavramını ortaya atmasının ardından sözlü çeviri alanı da bundan etkilenmiş ve çeşitli araştırmacılar normları sözlü çeviri alanına uygulamaya çalışmıştır. Bu uygulamalar sözlü çeviri araştırmalarında çevirmenin bir birey ve eyleyen olarak merkeze yerleştirildiği daha sosyolojik bir yaklaşımla paralel olarak gözlemlenmiştir. Miriam Shlesinger ve Brian Harris gibi sözlü çeviri araştırmacılarını Franz Pöchhacker, Daniel Gile, Anna Scholdjager, Cecilia Wadensjo, Ebru Diriker, Claudia Angelleli izlemiş ve sözlü çeviride (konferans çevirmenliği ve toplum çevirmenliği) normları ele alarak sözlü çeviriyi 'konumlandırılmış bir etkinlik' olarak incelemişlerdir.Bu doktora tezi, sözlü çeviride en temel normlardan biri olarak kabul gören tarafsızlık ilkesini ele almaktadır. Brian Harris'in de dile getirdiği gibi bu norm gerek literatürde gerekse piyasada o kadar kanıksanmıştır ki tartışmaya dahi gerek duyulmadığı algısı yerleşmiş gibi görünmektedir. Ancak Harris, bir kere dahi olsa bu tartışmanın yapılması gerektiğini öne sürer. Bu çalışma Türkiye'de konferans çevirmenliği alanında tarafsızlık ilkesinin normlar açısından hangi noktada durduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Yöntemsel olarak üçlü bir veri bütüncesinden faydalanan bu çalışmada öncelikle dünyada ve Türkiye'de belli başlı sözlü çeviri derneklerinin tarafsızlığa ilişkin söylemleri incelenmiştir. İkinci aşamada ise profesyonel konferans çevirmenlerine 13 soruluk açık uçlu bir anket uygulanmış ve yanıtları tarafsızlığa ilişkin algılarını ortaya biçimde derinlemesine çözümlenmiştir. Veri bütüncesinin son ayağını oluşturan kısımda ise profesyonel konferans çevirmenlerinden gerçek bir konuşma metnini B dillerine eşzamanlı olarak çevirip kaydetmeleri istenmiş ve bu kayıtlar değerlendirilmiştir. Genel değerlendirme kısmında ise kuram ve uygulama açısından örtüşen/ birbirinden ayrılan noktalar tespit edilmiş ve öneriler sunulmuştur.

Following the introduction of translation norms by translation scholar Gideon Toury, the interpreting studies (IS) has been shaped by the norms hence the effort of a number of researchers to apply translational norms into the interpreting field. These efforts were in line with the emergence of a rather sociological approach that places the interpreter as an individual and agent in a central role in interpreting studies. Interpreting scholars such as Miriam Shlesinger and Brian Harris were followed by majör researchers such as Franz Pöchhacker, Daniel Gile, Anna Scholdjager, Cecilia Wadensjo, Ebru Diriker, Claudia Angelleli who examined interpreting as ' a situated act' in the light of norms in (conference and community) interpreting.This PhD thesis studies the norm of impartiality, accepted as one of the most fundamental interpreting norms. As Brian Harris once put it, this norm has been accepted and internalized to such an extent both in the literature and in the marketplace that there is an almost established perception that impartiality norm does not even need to be further discussed. However Harris states that this norm should be the subject of a thorough discussion at least once. This study aims to reveal the position of impartiality principle with respect to interpreting norms in Turkish conference interpreting setting. The methodology is comprised of a data triangulation the first part of which examines the professional organizational discourse of interpreting associations both in the world and in Turkey. The next part is comprised of an in-depth analysis of responses by professional conference interpreters who had been sent a 13- question, open ended questionnaire with the aim of revealing their individual impressions and perceptions of impartiality. The last part of the data corpus includes the interpreting recordings of professional conference interpreters who were asked to interpret an authentic speech into their B languages. In the final chapter of the thesis the overlapping/diverting aspects between the theory and practice have been evaluated, accompanied by general suggestions and concluding remarks.