İlk dönem (XIV-XV yüzyıllar) Türkçe tıp yazmalarında cilt hastalıkları ve tedavileri

Abstract

Bu tezde XIV. ve XV. yüzyıllarda telif ve tercüme edilmiş olan ilk Türkçe tıp yazmalarındaki cilt hastalıkları incelenmiştir. Faydalanılan yazma eserler Müntehab-ı Şifa, Edviye-i Müfrede, Tervihü'I-Ervah, Yadigâr, Cerrahiyyetü'l-Haniyye, Kamilü's-Smaatü't-Tıbbiye Tercümesi, Kitab-ı Müntehab-ı fi't-Tıbb, Haza'inü's-Sa'adat, Akrabadin Tercümesi, Mücerrebname, Müfredât-ı İbn-i Baytar Tercümesi, Tuhfe-i Mübarizi ve Tuhfe-i Muradi'dir. O dönemde bilinen cilt hastalıkları aşağıdaki başlıklar altında incelenmiştir. Güderi (Çiçek, Variola, Small-pox), Hasbe (Kızamık, Rubeola, Measlas), Cüzzam (Lepra, Leprosy, Hansen's disease), Demregü (Temriye, Dermatophtosis, Tinea corporis), Behak (Ak ve kara olarak ikiye ayrılır ve karası Addison hastalığı'na uymaktadır), Baras (Ala, Vitilgo), Sivilce türleri [Nemle (Isırga, Makûl), Ateş paresi (Nar-ı farisi, Fronküloz?), Cemre (Kara kabarcık, Şirpençe, Karbonkül, Carbuncle), Caversiye (Kabarcık hastalığı?), Humre (Yılancık, Erizipel, Erysipelas, St. Antohy's fire), Başbert (Çıban, Fronkül, Fruncle, Boil), Dümmel (Kan çıbanı, Abse, Abscess)], Âbile (Kabarcık, Bule), Seretan (Kanser, Cancer), Hanazir (Sıraca, Scrofuloderma), Akile (Yinürbaş, Gangren), Kurdeşen (Ürtiker, Urticeria) Uyuz (Gale, Scabies), Giciyik (Kaşıntı, Pruritus), Sa'fe (Konak, Seboreik dermatit, Scurf), Kel (Alopesi, Favus), Evram (Şişler, Urlar, Tumors), Yara (Karha, Cerahat, Wound). Bu hastalıkların terminolojisi ve belirtileri incelenerek bugünkü karşılıkları verilmeye çalışılmış, varsa tipleri ayırt edilmiştir. O dönemin anlayışı içinde bilinen sebepleri ve tedavileri sunulmuştur.

in this study, skin diseases in the first compiled ör translated Turkish medical manuscripts in the 14th and 15th centuries in Anatolia have been investigated. The manuscripts which have been used are Müntehab-ı Şifa, Edviye-i Müfrede, Tervihü'l-Ervah, Yadigâr, Cerrahiyyetü'l-Haniyye, Kamilü's-Sınaatü't-Tıbbiye Tercümesi, Kitab-ı Müntehab-ı fi't-Tıbb, Haza'inü's-Sa'adat, Akrabadin Tercümesi, Mücerrebname, Müfredât-ı İbn-i Baytar Tercümesi, Tuhfe-i Mübarizi and Tuhfe-i Muradi. The skin diseases known at that time are investigated under the following topics: Cüderi (Çiçek, Variola, Small-pox), Hasbe (Kızamık, Rubeola, Measlas), Cüzzam (Lepra, Leprosy, Hansen's disease), Demregü (Temriye, Dermatophtosis, Tinea corporis), Behak (There are two types; the white and the black. The black is Addison's disease), Baras (Ala, Vitilgo), Nemle (Isırga, Makûl), Ateş paresi (Nar-ı farisi, Fronküloz?), Cemre (Kara kabarcık, Şirpençe, Karbonkül, Carbuncle), Caversiye (Kabarcık hastalığı?), Sivilceler (The types of pimples): [Humre (Yılancık, Erizipel, Erysipelas, St. Antohy's fire), Başbert (Çıban, Fronkül, Boil, Fruncle), Dümmel (Kan çıbanı, Abse, Abscess)], Abile (Kabarcık, Bule), Seretan (Kanser, Cancer), Scrofuloderma), Akile (Yinürbaş, Gangren), Hanazir Kurdeşen (Sıraca, (Ürtiker, Urticeria) Uyuz (Gale, Scabies), Giciyik (Kaşıntı, Pruritus), Sa'fe (Konak, Seboreik dermatit, Scurf), Kel (Alopesi, Favus), Evram (Şişler, Urlar, Tumours), Yara (Karha, Cerahat, Wound). The terminology and symptoms of these diseases have been examined, and an attempt has been made to suggest their correspondings of today; if some their types have been identified. The reasons and the therapies of the diseases as known at that time are presented.