İlköğretim evresinde ağız diş sağlığı eğitiminde bilgi işleme modelinin etkinliğinin klinik ve epidemiyolojik olarak incelenmesi

Abstract

107 3.1. ÖZET108 3.1. ÖZET Araştırmamız 8-9 yaş grubu çocuklarında primer korumaya yönelik bir müdahale araştırması olarak planlandı ve Bilecik ili Osmaneli ilçesinde Atatürk Öğretim Okulunda Mart - Haziran 2000 ve Gölpazan ilçesinde Cengiz Topel İlköğretim Okulunda Ekim 2000 - Ocak 2001 döneminde gerçekleştirildi. Araştırma da dört deney ve iki kontrol grubu oluşturmak üzere altı tane üçüncü sınıfta 197 öğrenciyle çalışıldı. Amacımız, ilköğretim evresindeki çocuklarda Bilgi İşleme Modeline göre yapılan sağlık eğitiminin ve modelin verimliliğini arttırmak amacıyla oluşturulan farklı destek materyallerinin bilgi, tutum oluşturulması ve fırçalama davranışı üzerindeki et kinliğini incelemekti. Bu amaçla destek materyalleri olarak fırçalama başarısını takiben ödüllendirme (Deney grubu 1), çocukların ağzında fırçalamayla temizlenmesi istenen bakteri plağının boyanarak gösterilmesi (Deney grubu 2), 8-9 yaş çocukları için çalışma kitabı hazırlanarak sınıfta öğretmen desteğiyle tekrar (Deney grubu 4) ve olumlu sağlık davranışlarını çocuklarına öğrettiklerini düşündüğümüz ailelere yönelik veli bilgilendirme kitabı hazırlanarak veli eğitimi uygulanması (Deney grubu 5) seçildi. Osmaneli için Deney grubu 3, Gölpazarı için de Deney grubu 6 kontrol olarak belirlendi. Araştırmacı tarafından tüm grupların sınıflarına asılacak poster, öğrenci çalışma ve veli bilgilendirme kitapları hazırlandı. Bilgi İşleme Modelinde kullanılacak eğitim ve veli eğitimi için İ.Ü. Diş Hekimliği Fakültesi Toplum Ağız Diş Sağ lığı Bilim Dalı tarafından oluşturulmuş bulunan diziler kullanıldı. Çocukların âğız içi muayenelerinde DMFT, Gİ ( Sillness-Löe ), Pİ (Sillnes s-Löe) ve BBİ (Podshadley- Haley) indeksleri kaydedildi. Bilgi ve tutum değişikliklerini ölçümleyebilmek için ön ve son anket soru kağıdı hazırlandı. Bakteri plağım daha hassas değerlendirebilmek için Mira 2 Tone ticari adlı plak boyayıcısı kullanıldı. Genel sağlıkta olduğu gibi ağız diş sağlığında da çocukların yaşam tarzları ve sosyoekonomik durumları fırçalama davranışlarını etkilediği için ve ailede bu davra nışın yeterince öğretilip öğretilmediği bilinmediğinden okula aktarılan bu eğitim programı sırasında gönüllü bir davranış olan fırçalama, sözel rehberlik ve somut öğretim ile Fones,Scrub ve Roll tekruklerinin hareketlerinin birleştirilmesinden oluşan bir fırçalama yöntemiyle öğretildi. Fırçalama davranışı dişlerin alt ve üst çenede dış, iç ve çiğneme yüzeylerinde gerçekleştirilen doğru ve düzenli yapılması gereken bir hareketler bütünlüğüdür. Hem anket uygulamaları hem de klinik gözlem sonucu el de edilen tüm veriler bilgisayar ortamına Foxpro ve Dbase programlan ile kaydedil di. SPSS programı ile anket, Pİ ve BBİ değerlendirmelerinden elde edilen üç veri grubuna bir dizi test uygulandı. Anket sorulan ve Pİ değerlendirmeleri araştırmanın109 başında ve sonunda iki defa tekrarlandığından birlikte ve aynı istatistiksel yöntemlerle,Wilcoxon İşaret testi, Kruskall-Wallis tek yönlü Anova ve Bonferroni düzelt meli Mann Whitney- U kullanılarak, beş defa tekrarlanan BBÎ değerleri ise Friedman iki yönlü Anova,Wilcoxon Eşleştirilmiş İşaret testi, Kruskall-Wallis tek yönlü Ano va ve Bonferroni düzeltmeli Mann Whitney-U testleri yapılarak araştırma değerlen dirildi. Sonuçlara göre, araştırma örnekleminde somut rehberlikle fırçalama öğretilmesinin eşlik ettiği Bilgi İşleme Modeli, tüm gruplarda ağız diş sağlığına ilişkin bilginin artması, fırçalamanın öğrenilmesi açısından başardı olmuş ancak çocukların ağız diş sağlığına ilişkin tutumlarında olumlu bir değişiklik oluşturmamıştır. Öğrenilen davranışın sürdürülmesi, içselleştirilmesi için uygulanmış olan destek materyalleri arasında ise bu açıdan ödül ve bakteri plağı boyanması çok başarılı olmuş, sınıf tekrarı bu iki grubu takip etmiştir. Fırçalama davranışının sürdürülmesinde en az basan, eğitim düzeyleri ve fırçalamaya ilişkin olumsuz tutum ve davranışları nedeniyle veli eğitimi grubunun çocuklarından oluşan grupta görülmüştür. Sonuçlarımıza göre ilköğretim okullarında öğretmenlerin katılımı ve plak boyanmasını da kapsayan şekilde somut fırçalama hareketlerinin öğretilmesinin eşlik ettiği Bilgi İşleme Modeliyle ağız diş sağlığı eğitimi verilmesi, ülkemizin çok ihtiyacı olan koruyucu programlar da başarıyla kullanılabilir.

110 3.1. İNGİLİZCE ÖZETSUMMARY Our study was designed as a primary preventive trial and done in the two towns of City of Bilecik, namely Osmaneli and Gölpazan. The first part took place at Atatürk Primary School between March- June 2000 and the second part at Cengiz Topel Primary School between October 2000-January 2001. 197 schoolchildren of 8 and 9 year olds comprised the study of two experiment and one control group in each town.The aim of the study was to evaluate the effectiveness of the Information Processing Model used for improving oral - dental health knowledge leading brushing behaviour and implementing different reinforcements to increase the frequency of behaviour performance. We designed four different materials for reinforcement as rewarding of brushing performance in the Test group 1, applying plaque disclosing to the children for perception of hazardous debris in their mouth which is cleaned when they brush in the Test group 2, information concerning health education which repeated by the teacher from a study book in the Test group 4 and lastly increasing parents' information about the etiology and development of dental diseases through oral health education supported by written information in the form of a booklet for motivation of their children in the Test group 5. In.Osmaneli Group 3 and in Gölpazan Group 6 served as first and second controls. The three, education materials; posters which were hung in classrooms of both experiment and control groups, the student's study book and the parent's information book was prepared by the investigator. ı u. Sets of visual materials designed for child and adult oral dental health education by Community Dental Health department of Istanbul University were used in our study for Information Processing Model application. DMFT, GI, PI and PHPI were estimated for oral examination and a questionaire was applied for knowledge and attitude investigation. In our study we used disclosing plaque,; agent Mira 2 Tone in order to be more precise in plaque measurements. As well as, general health related information, dental health information and the behaviours are also learned in the family. As health behaviours are related to several different factors such as lifestyle and sosyoeconomical status, we assumed of unsufficient promotion of families at the beginning and started with teaching of brushing through verbal instruction followed by demostrating on models and in the mouth. We mix three actions of Fones, Scrub and Roll techniques in order to help children to perform easy and effective brushing.112 The clinical data of PI, PHPI and the questions' evaluations were transferred to computer by Foxpro and Dbase and then various tests were used in SPSS for analizing the data.For questionaries and PI (before -after ) Wilcoxon Signed Ranks, Kruskall-Wallis One Way Anova and Bonferroni adjusted Mann Whitney-U tests and for the 5 subsequently measured PHPI, Friedman Two way Anova, Wilcoxon Matched Pairs Sign Ranks,Kruskall-Wallis One Way Anova and Bonferroni adjusted Mann Whitney-U tests were done. According to Ihe results, brushing instruction added Information Processing Model was effective increasing knowledge of children. Children also learned to perform appropriate brushing in all groups including both controls, however model wasn't effective to change the attitude of children. In order to evaluate the reinforcement materials, disclosing material application and the reward groups were the best in routine brushing followed by detailed weekly classroom information group. The least succesful reinforcement was performed in parents' education group which may be due to such group's low education level and the negative oral health related behaviours. As a result, Information Processing Model associated with brushing instruction depending on removing of stained bacterial plaque from children's mouth may serve as an effective oral health education model in the preventive programs to apply in primary schools.