I.Dünya Savaşı sürecinde Basra Körfezi`nde Osmanlı-İngiliz nüfûz mücadelesi

Abstract

Büyük devletlerin her dönem ilgi odağı olmuş olan Basra Körfezi, tarihi süreçiçerisinde yoğun bir mücadelenin merkezi haline gelmiştir. Özellikle batıda denizaşırı sömürgecilik faaliyetlerinin artması, Basra Körfezi ve civarının önemini daha daartırmıştır. Bu çalışmanın amacı 19.yy'da devletler arasında yaşanan yoğunmücadelenin 20.yy'da acımasız bir savaşa dönüşmesi sürecinde, İngiltere'nin izlemişolduğu politika ve Osmanlı Devleti'nin bu politikaya göstermiş olduğu tepkiyiincelemektir.İngiltere 19.yy'da izlemiş olduğu politika neticesinde bölgedeki aşiretlerleuzun süreli sözleşmeler yaparak kalıcı kazanımlar elde etmiştir. Bu sözleşmelerneticesinde Basra Körfezi'ndeki rekabet farklı bir boyuta taşınmıştır. OsmanlıDevleti, İngiltere'nin politikasına karşı koymaya çalışırken Almanya'da bölgede varolabilmek için farklı argümanlar ile mücadeleye dâhil olmuştur. Birinci DünyaSavaşı'na kadar devletler arasında yoğun bir mücadele sergilenmiş ve savaşın hemenbaşında aşiretlerde safını belli etmiştir. Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti,İngiltere'ye karşı bölgede etkin bir şekilde mücadele ederek önemli başarılar eldeetmiştir. Bu başarıların başında hiç şüphesiz Kutü'l Amare zaferi gelmektedir.Bununla birlikte İran'daki siyasi mücadelede Osmanlı Devleti'nin izlemiş olduğupolitika bölgedeki diğer bir başarı olarak gösterilebilir. Bu başarılara rağmenbölgenin kaybedilmesindeki en önemli sebepler büyük aşiretlerin İngilizlerle birliktehareket etmesi ve Osmanlı Devleti'nin pek çok cephede savaşması nedeniyle bölgeyeaskeri takviyenin yapılamaması olmuştur.

The Basra Gulf, which has been always the center of focus of big states, hasbecome the center of an intensive struggle within the historical process. Especially inthe West, overseas colonialism increased the importance of the Basra Gulf and itssurrounding area even more. The objective of this study is to examine the policyfollowed by England in the process, during which that the intensive struggle betweenthe states in the 19th century turned into a great war in the 20th century, and thereaction showed by the Ottoman State to this policy.As a result of the policy followed by England in the 19th century, it obtainedpermanent gains by making long-term agreements with the tribes in the region. As aresult of these agreements, the competition in the Basra Gulf was taken to a differentdimension. As the Ottoman State tried to resist the policy of England, Germany gotinvolved in the conflict with different arguments in order to exist in the region. Anintensive struggle was observed between the states until World War 1, and the tribesshowed their side right at the beginning of the war. During World War 1, theOttoman State gained important success in the region with effectively campaignagainst England in the region. Without any doubt, Kutü'l Amare victory is the mostimportant among this success. In addition to this, another success can be seen fromthe policy followed by the Ottoman State in the region in the form of politicalcampaign against Iran. Despite this success, the most significant reasons for losingthe area was the movemnets of the big tribes along with the Britans and militarysupply could not be provided to the region as the Ottoman State fought on manyfronts.