Güvercinkayası yerleşme modelini ve toplumsal yapısını anlamak: A yapı adasının mimari açıdan incelenmesi

Abstract

Aksaray İli'ne bağlı Çatalsu Köyü'nün yaklaşık 1 km batısında, Mamasun Barajı göl alanı içinde yer alan Güvercinkayası, Orta Kalkolitik Dönem'e (kal.C14 M.Ö. 5200-4750) tarihlenen bir kaya üstü yerleşmesidir. Güvercinkayası, üzerinde konumlandığı kayalığın doğal yapısına uygun ve plânlanarak hayata geçirilmiş mimari düzeniyle göze çarpar.Güvercinkayası 3-4 ha'lık bir kaya üzerine konumlanmış, iç sur ile ayrılmış, bitişik nizamlı adalardan oluşan, taş malzemeli köy mimarisi ile dönemin sosyo-ekonomik dinamiklerini ve bu dinamiklerin tetikleyici mekanizmalarını anlatan bir örnek niteliğindedir. Bu tezin odaklandığı konu, taş mimarisiyle 1996-2002 yıllarında ortaya çıkarılan A yapı adasıdır. Tezde, A yapı adasının mimarisi mümkün olan en kapsamlı biçimde incelenmiş, 1996-2015 verilerine dayalı yerleşme planı ise genel hatlarıyla ele alınmıştır.Aldo Rossi, `Şehrin Mimarisi` adlı kitabında kentin hafızasına kazınan her bir mimari öğeyi kentsel artifakt olarak adlandırır (Rossi, 1998:). Artifaktlar ilk olarak yerleşmenin ihtiyaçlarına göre ortaya çıkar ve giderek kentlilerin yaşamını ve kentin formunu direkt olarak etkileyen bir öğeye dönüşürler. İşte bu düşünce bu tez çalışmasının çıkış noktasını oluşturmaktadır. Güvercinkayası bölgede ilk iç sur duvarı, bitişik düzende mimarisi, aşağı yerleşme, yukarı yerleşme gibi mimari unsurlarıyla dönemin sosyo-ekonomik, kültürel ve politik dinamiklerini anlamak için Rossi'nin kuramının uygulanabileceği eşi bulunmaz bir araştırma sahasıdır.

Güvercinkayası is located in Aksaray, 1 km west of the Çatalsu village, on the lake basin of Mamasun. It is a settlement dated to Middle Calcolithic Period (5200-4750 BC cal.C14). The most distinguishing feature of the settlement is its architectural design that is very well adapted to the cliff on which the settlement is found.The inner fortification wall, the rural stone architecture and the terrace houses on a 3-4 ha size cliff are important in this sense to understand the socio-economic dynamics and mechanisms that trigger such dynamics. The main subject of this thesis is the İsland A of Güvercinkayası which have been uncovered in 1996-2002. At the thesis Architecture of island A has been examinated as its possible. The datas which comes from 1996-2015 excavations is considered with all features.Aldo Rossi, in `the City's Architecture` recognizes every architectural element engraved in the memory of the city as artifacts. (Rossi,1998). These artifacts are primarily formed according to the needs of the settlements. Then, they transform into elements which affect citizen's life and in turn the form of the settlement. This idea is important in understanding particularly Guvercin Kaya with its aforementioned architectural components. In turn it will also help us understand the socio-economic, cultural and politic changes in the region.The main goal of my thesis, is to interpret the first phases of the `Anatolian settlement model` that take place at the bronze age by comparing and combining the results of my study with other archaeological data.