Basın özgürlüğü bağlamında Türkiye`de özdenetim uygulamaları: Hukuki eksiklikler ve çözüm önerileri

Abstract

Çalışmamızın odağında; basın özgürlüğünün sağlanması ve bireyin basına karşı korunması için ülkemizdeki özdenetim mekanizmalarının hukuki açıdan gerekli aksiyonları alıp almadığının tespiti ve dünyadaki özdenetim mekanizmalarının genel eğilimleri nazara alınmak suretiyle çözüm önerileri bulunmaktadır.Türkçe ve ingilizce literatür taraması, karar taraması, Adalet Bakanlığı ile özdenetim mekanizmalarının resmi internet sitelerindeki veriler, faaliyet raporları incelenmek suretiyle yazılı kaynak taraması yöntemi ve incelenen konular açısından tümdengelim, istatistiki veriler yönünden tümevarım, çözüm önerilerinde ise, bunlara ilaveten ampirik yöntem kullanılmıştır.Çalışmamızdaki varsayımlardan biri olan ülkemizdeki özdenetim mekanizmalarının basın-birey arasındaki özel hukuk uyuşmazlıklarında etkin rol oynamadığı hususu ispatlanmıştır. Bu çerçevede, başta arabuluculuk olmak üzere ADR yöntemlerinin bu uyuşmazlıklarda uygulanmaya elverişliliği ve faydaları ortaya koyulmuştur.Diğer iki hipotezimiz olan özdenetim mekanizmalarının somut norm denetimi ve topluluk davalarının açılması hususlarındaki etkinliği, sağlıklı ve tutarlı bir şekilde tutulmuş resmi verilerin olmaması sebebiyle sınırlı mevcut resmi donelere göre değerlendirilmiştir. Ayrıca, basın özgürlüğünün kuvvetlendirilebilmesi için özdenetim mekanizmalarının, soyut norm denetiminin süjesi olması önerilmiş ve gazetecilerin mesleki faaliyetleri sebebiyle eylemlerinin `suç` vasfından çıkarılması, isnat edilecek bir `suç` olarak nitelendirilmeye devam edilse dahi, CMK'daki `uzlaştırma` müessesi kapsamına alınması gerektiği ileri sürülmüştür.Anahtar Kelimeler: Basın özgürlüğü ve basın özgürlüğü engelleri, özdenetim, alternatif uyuşmazlık çözümü (ADR), tahkim ve sigorta tahkim, arabuluculuk

The focal points of this study are detecting whether self-control mechanisms in Turkey legally take action to provide freedom of the press and protect individuals against it and finding solutions taking common tendencies of self-control mechanisms in the world into consideration. Deductive reasoning is used while scanning Turkish and English literature, verdicts, data in the official websites of Ministry of Justice and self-control mechanisms and activity reports, namely written sources. Deductive reasoning is also used for the study of the subjects. Inductive reasoning is deployed for statistical data and empirical method is additionally applied to offer solutions. Türkçe ve ingilizce literatür taraması, karar taraması, Adalet Bakanlığı ile özdenetimmekanizmalarının resmi internet sitelerindeki veriler, faaliyet raporları incelenmek suretiyleyazılı kaynak taraması yöntemi ve incelenen konularda tümdengelim, istatistiki verilerdetümevarım, çözüm önerilerinde ise, bunlara ilaveten ampirik yöntem kullanılmıştır. Türkçe ve ingilizce literatür taraması, karar taraması, Adalet Bakanlığı ile özdenetim mekanizmalarının resmi internet sitelerindeki veriler, faaliyet raporları incelenmek suretiyleyazılı kaynak taraması yöntemi ve incelenen konularda tümdengelim, istatistiki verilerdetümevarım, çözüm önerilerinde ise, bunlara ilaveten ampirik yöntem kullanılmıştır. Türkçe ve ingilizce literatür taraması, karar taraması, Adalet Bakanlığı ile özdenetim mekanizmalarının resmi internet sitelerindeki veriler, faaliyet raporları incelenmek suretiyle yazılı kaynak taraması yöntemi ve incelenen konularda tümdengelim, istatistiki verilerde tümevarım, çözüm önerilerinde ise, bunlara ilaveten ampirik yöntem kullanılmıştır.The hypothesis which puts forward that self-control mechanisms do not play an effective role in private law disputes between the press and individuals is proven. In this frame it is stated that Alternative Dispute Resolution (ADR) methods, especially mediation, are eligible to be applied to private law disputes between the press and the individuals and it provides fruits to do so. However, the effectiveness of self-control mechanisms in terms of concrete norm control and filing community suits, which are the other hypotheses, have been evaluated using available and limited formal data as there is a lack of offical data which are implicitly and insconsistently recorded. In addition it is suggested that self-control mechanisms should be the subjects of abstract norm control. Also it is argued that although journalists' actions' not being labeled as a 'crime' any longer because of their professional activities continues to be considered as a 'crime' to be imputed, that needs to be included in the 'conciliation' organ under Code of Criminal Procedure.Key words: Freedom of press and obstacles to press freedom, self-control, Alternative Dispute Resolution (ADR), arbitration and insurance arbitration, mediation