Drenaj havzalarının aster GDEM ve SRTM verileri temelinde karşılaştırmalı jeomorfometrik analizi

Abstract

Bu çalışmada şekilsel, bitki örtüsü, iklim özellikleri ve hidrolojik özellikleri bakımından farklı özellikler gösteren Çağlayan, Kabisre, Musabeyli ve Koyunluyusufözü drenaj havzalarının akım gözlem istasyonu gerisinde kalan alanlarının morfometrik analizleri yapılmıştır. Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılarak yapılan bu analizlerde altlık veri olarak üretilme açısından farklı temellere dayanan stereo görüntülerden üretilen 30 metre çözünürlüklü ASTER GDEM, radar tekniğiyle üretilen 30 metre çözünürlüklü SRTM ve 1/25000 ölçekli topografya haritalarından üretilen 30 metre ve 10 metre çözünürlüklü Sayısal Yükseklik Modelleri kullanılmıştır. Havzalara ait temel morfometri birimlerinin üretilmiş ve morfometrik analizlerden Çatallanma Oranı, Uzunluk Oranı, Yüzeysel Akış Uzunluğu, Drenaj Yoğunluğu, Havza Şekli, Uzunluk Oranı, Havza Reliefi, Engebelilik Değeri, Akım Toplanma Zamanı ve Hipsometrik İntegral uygulanmıştır. Her bir çalışma alanı için toplamda 10 parametre 4 farklı SYM üzerinde uygulanmıştır. Elde edilen analiz sonuçları incelenmiş, yorumlanmış ve çalışma alanlarına yapılan arazi çalışmalarıyla kontrol edilmiştir. Çalışmada ASTER GDEM ve SRTM verilerinin 30 metre ve 10 metre çözünürlüklü topografya haritaları temelli SYM'ler karşısında yüzey özelliklerini yansıtmaları bakımından potansiyelleri incelenmiştir. Bu bakımdan topoğrafik verileri olmayan havzalarda ASTER ve SRTM SYM'lerinin kullanılabilirliği de sınanmıştır. SRTM 30 metre verisinin USGS tarafından özellikle Türkiye'yi içine alan kısmının 2015 yılında kullanıma sunulmasından dolayı hem bu yeni verinin kullanımı hem de diğer Sayısal Yükseklik Modeli verilerinin havza morfometri çalışmalarındaki kullanımlarının değerlendirilmesi bakımından önemlidir. Analiz sonuçlarına göre ASTER ve SRTM sonuçlarının birbirleriyle yakın değerler göstermesi ve özellikle SRTM sonuçlarının TOPO SYM sonuçlarıyla uyumlu olması sözü edilen veri kaynaklarının havza morfometrisi çalışmalarında kullanılabileceğini göstermiştir.

The morphometric analyses of determined parts of Çağlayan, Kabisre, Musabeyli and Koyunluyusufözü drainage basins which have different features in terms of morphological, hydrological, climatical conditions and vegetation cover were done by using GIS.The morphometric analyses were done by using different DEMs in terms of created system; ASTER GDEM (30 meter resolution) derived from stereo images, SRTM DEM (30 meter resolution) derived from radar technique and TOPO-DEM (30 meter and 10 meter resolution) derived from 1/25000 scaled topographical maps. The selected morphometric parameters like Bifurcation Ratio, Stream Length Ratio, Length of Overland Flow,Drainage Density, Form Factor, Elongated Ratio, Basin Relief, Ruggedness Number, Time of Concentration and Hypsometric Integral were implemented on four different DEMs for each study area. The results were evaluated,commentated and checked through field works. The usability of ASTER GDEM and SRTM DEM data were examined by being compared to TOPO-DEMs which have 30m and 10m resolution in terms of the potentials of reflecting the land topography.The usability of ASTER and SRTM DEMs were tested on basins don't have topographic data. SRTM DEM(30 m) data which is related to study areas were released in 2015 by USGS. This study is important in terms of the usage of this new data and the evaluation of usage of different DEM data in basin morphometry studies.According to anayses, the results of ASTER and SRTM DEMs gave approximate values, especially SRTM results gave best fit with the results of TOPO-DEM. Hence,ASTER GDEM and SRTM data can be used for basin morphometry studies.