Dissent and power: The transformation of the Islamist critique of the state in Turkey since the 1990s

Abstract

Bu tez, Türkiye'deki İslami siyasal düşüncenin 1990lardan günümüze, devlet kavramına karşı eleştirel, muhalif bir ideolojiden mevcut siyasal sisteme eklemlenmiş devlet merkezli bir dünya görüşüne doğru dönüşümünü incelemektedir. Çalışma 1990ların İslami siyasi dergilerinden Yeni Zemin'e ve bu derginin Türkiye İslami entelijansiyasının önde gelen yazarlarının daha sonraki yazılarına odaklanmaktadır. Tez, devletin İslamcı eleştirisindeki yumuşamanın 28 Şubat askeri müdahalesiyle başlasa da AKP döneminin sürekliği ve partinin hem farklı İslami toplum kesimlerini hem de Müslüman entelektüelleri mevcut sosyo-politik sisteme eklemlemedeki başarısının ideolojik ılımlaşma süreci için daha belirleyici olduğunu savunmaktadır. Müslüman entelektüellerin yazılarının içerik temelli analizi üç farklı dönemi kapsamaktadır. İlk olarak, 1990lar ortasının İslami siyasal düşüncesi Yeni Zemin üzerinden incelenmiş ve derginin Türkiye'deki mevcut sisteme karşı, liberal demokrasinin kavramlarından faydalanarak, radikal bir muhalif çizgi tutturduğu gözlenmiştir. Daha sonra, Yeni Zemin'in etkin yazarlarının 28 Şubat'ı takip eden dönemdeki (1998-2004) yazıları, bu olayın ve takip eden sürecin devletin İslamcı eleştirisinin yumuşamasının bu dönemde başladığını ortaya koymuştur. Son olarak, aynı entelektüeller, AKP'nin Türkiye siyasetindeki gücünü pekiştirdiği 2008 ve 2014 arası dönemde incelenmiştir. İnceleme özellikle partiye yakın olan entelektüellerin söylemlerindeki ideolojik ılımlaşmanın AKP döneminin sürekliliğiyle billurlaştığını göstermektedir.

This thesis explores the transformation of the Islamic political thought in Turkey since the 1990s from a dissenting ideology which criticizes the existing state establishment to a state-centric worldview integrated into the existing political system. The study focusses on an Islamic political magazine of the 1990s, Yeni Zemin, and the later writings of its major authors who are key members of the Islamic intelligentsia in Turkey. The thesis argues that although the moderation of Islamist critique of the state establishment can be traced back to the aftermath of February 28 military intervention, the longevity of the AKP rule and the party's ability to integrate both different Islamic social groups and Muslim intellectuals into the existing socio-political system is more decisive in the ideological moderation process. The content-based analysis of the writings of Muslim intellectuals covers three different periods. First, the Islamic political thought of the mid-1990s is explored through a close reading of Yeni Zemin whose main editorial line revolves around offering a radical opposition to the existing political system by invoking liberal democratic concepts. Second, a scrutiny of the writings of major Yeni Zemin authors in the aftermath of February 28 (1998-2004) singles out this event and its aftermath as the starting point of the moderation of the Islamist critique of the state. Finally, the same intellectuals are examined in the period between 2008 and 2014 in which the AKP consolidated its political power as Turkey's ruling party. The analysis shows that the duration of the AKP rule brings forth the crystallization of ideological moderation among intellectuals close to the party.