The Aksaray Pertevni̇yal Vali̇de Sultan Mosque Complex:Reflections on the patronage of a nineteenth century valide sultan

Abstract

İmparatorluk tarihinde valide sultan unvanına sahip son sultan annesi Pertevniyal (1810-1884), on dokuzuncu yüzyıl Osmanlı toplumunun önde gelen isimlerinden biri ve önemli bir mimari hamiydi. Bu tez, valide tarafından 1871 yılında Aksaray'da yaptırılmış Aksaray Valide Sultan Camii ve külliyesine odaklanarak, Pertevniyal Valide Sultan'ın mimari hamiliğini ve bu hamiliğin barındırdığı sembolik anlamları çözümlemektedir. Bu çalışma, daha önce yayınlanmamış arşiv belgelerini inceleyerek valide sultanın hayatını ve hamiliğini analiz eden ilk araştırmadır.Bu tez Aksaray Valide Sultan Camii'ni mercek altına alırken öncelikle yapının tarih yazımcılığında nasıl yorumlandığını incelemektedir. Aksaray'daki cami, özellikle mimari tarzı, yapıldığı günden bugüne araştırmacılar tarafından çok farklı şekillerde ele alınmıştır. Bu tezin amacı, külliyeye dair arşiv belgelerini ve birincil kaynakları inceleyerek, yapının tarihsel bağlamdaki yerini saptamak ve hayat bulduğu geç Tanzimat döneminin sosyo-politik, kültürel dinamiklerinden nasıl etkilendiğini analiz etmektir. Ayrıca, bu mimari projenin, hamisi Pertevniyal Valide Sultan'ın motivasyon ve hedeflerini bünyesinde nasıl barındırdığını araştırmak da bu tezin hedeflerinden biridir.Bu çalışma, bir on dokuzuncu yüzyıl valide sultanının, külliyesini hayata geçirirken farklı ikonografilerden nasıl faydalandığını ve geç Tanzimat döneminde ihtiyaç duyulan hanedan ve imparatorluğa dair belirli kimlikleri, mimari hamiliği aracılığıyla nasıl desteklediğini araştırarak; on dokuzuncu yüzyıl Osmanlı mimarisindeki simgesel anlamları ve kadın hamiliğini inceleyen araştırmaların sınırlı sayıda olduğu mevcut literatüre katkı sağlamaktadır.

Pertevniyal (1810-1884), the last queen-mother bearing the title of valide sultan in the empire's history, was a prominent figure in the nineteenth century Ottoman society and a significant patron of architecture. This thesis analyzes Pertevniyal Valide Sultan's architectural patronage and the symbolically-charged meanings embedded in her patronage by focusing on the Aksaray Valide Sultan Mosque Complex, the most significant commission undertaken by the valide, which was completed in 1871 and was located in the Aksaray district of Istanbul. This study investigates for the first time the valide's life and patronage in detail and is based on many unpublished archival documents related to Pertevniyal.For the analysis of the mosque, this thesis first looks at the historiography of scholarship about the complex since the building, particularly its architectural style, was received and interpreted in dramatically different ways by scholars assessing the structure since it was built. By examining the complex's archival records and other contemporary primary sources, the purpose of this thesis is to locate the building within its historical context and determine how it was shaped by the socio-political and cultural dynamics of the late Tanzimat era. It also investigates how this architectural project served as an embodiment of its patron's motivations and intentions. Given the few studies which focus on the symbolic analysis of the nineteenth century Ottoman architectural enterprise and its relationship with gendered imperial patronage, this thesis contributes to current literature on Ottoman architectural history by exploring how a nineteenth century valide sultan exploited a diverse set of iconographies in the realization of her complex and cultivated specific imperial and dynastic identities through architectural patronage during the late Tanzimat era.