Osmanlı – Portekiz ilişkileri ve Hind Okyanusu siyaseti (xvı. Yüzyıl)

Abstract

Coğrafi Keşifler ile beraber XV. Yüzyılda Afrika ve Hindistan'a ulaşanPortekizliler aynı zamanda doğunun zenginlikleri olan baharat ve altına daulaşmışlardır. Ekonomik olduğu kadar dini açıdan da Portekiz keşiflerini tetikleyenetkenler mevcuttur. Efsanevi Hıristiyan lider Prester John'a ulaşıp Hıristiyanlığı tümdünyaya yaymak da Portekizlilerin hedefleri arasındadır. Bartolomeu Dias'ın ÜmitBurnu'nu dolaşmasının ardından Vasco da Gama'nın 1497-1499 tarihleri arasındagerçekleştirdiği yolculuk sonunda Hindistan'a ulaşması, Estado da India adındaHindistan'da kurulacak Portekiz Deniz İmparatorluğu'nun ilk büyük adımlarıolmuştur. Portekizliler Hindistan'da kalıcı olabilmek için bölgeye 3 yıl süre ilegönderilen valiler tayin ederek sömürge imparatorluğunun temellerinisağlamlaştırmaya çalışmıştır. Portekizliler Hind ticaret yolunun kontrolünü ele geçirerek Kızıldenizsahillerine kadar ulaşmıştır. Bunu yaparken Müslüman tüccarların yanı sıraHindistan'daki diğer devletlere de zarar vermişlerdir. Bu devletlerin yardım talebikarşısında Müslüman devletlerin hâmisi olan Memlûklar devreye girmiş ancakyardım konusunda yetersiz kalmışlardır. Bu sebeple dönemin en güçlü Müslümandevleti olan Osmanlı Devleti'ne başvurmuşlardır. Osmanlı-Portekiz mücadelesininresmi olarak başlangıcı ise Yavuz Sultan Selim'in Mısır'ı fethidir. Fetihle beraberhilafetin Osmanlı'ya geçmesi, Hind ciheti ve Kızıldeniz'de iki denizimparatorluğunu karşı karşıya getirmiştir. Osmanlı Devleti'nin güney politikasınışekillendiren bu durum, XVI. Yüzyıl sonlarına doğru Hind Okyanusu'ndaki Portekizfaaliyetlerinin yavaşlamasına kadar devam etmiştir. Portekiz hükümdarı DomSebastiyan'ın 4 Ağustos 1578 tarihinde yapılan Vadi's-Sebil Savaşı sırasındahayatını kaybetmesiyle beraber ülke yönetimi, İspanya kontrolüne geçincePortekizlilerin Hind politikası kesintiye uğramıştır.

The Portugueses who reached Africa and India during the 15th centuries alsoreached to the eastern sources of wealth such as spice and gold mines through thegeographical explorations. There were economical as well as religious factorstriggering the Portuguese explorations. Spreading the Christianity worldwide byreaching to legendary Christian leader Prester John was also one of the goals of thePortuguese. Vasco da Gama's voyage which ended in India in 1497-99 afterBartolomeu Dias had rounded the Cape of Good Hope became the initial big stepsfor the foundation of the Portuguese Maritime Empire named Estado da India inIndia Portugueses tried to secure the foundations of the colonial empire byappointing governors for a 3 years period in order to permanently remain in India.The Portuguese reached the Red Sea shores by maintaining the control ofIndian trade route. During this period (While doing this) they harmed Muslimmerchants as well as other states existed in India. The Mamluk Sultanate which wasthe protecting power of Muslim states stepped indue to the help request of the statesbut failed to satisfy them. Therefore, the states applied to the Ottoman Empire whichwas the ruling power of this era. The official start of the Ottoman-Portuguesestruggle was the conquest of Egypt by Yavuz Sultan Selim. The passage of IslamicCaliphate to the Ottoman Empire with the conquest of Egypt had two maritimeempires encountered in Indian quarter and the Red Sea. This situation shaping theOttoman Empire's policy in the south, continued until the activities of the Portugueseslowed down through the end of XVI century. When the King of Portugal DomSebastian died during a war in Vadi'üs-Sebil on the 4th of August in 1578, thecontrol of Portuguese administration has been taken over by Spain and thePortuguese's Indian Policy have been interrupted.