Evzahu`l-Mesâlik ilâ Ma`rifeti`l-Büldân ve`l-Memâlik / Esâmî-i Büldân (Değerlendirme ve metin)

Abstract

XVI. yüzyılda yaşamış Osmanlı ilim ehlinden ve kadılarından olan Bursalı Sipâhizâde Mehmed, kaleme aldığı Evzahu'l-mesâlik ilâ ma'rifeti'l-büldân ve'l-memâlik adlı eseri ile dönemi için önemli bir başvuru kaynağı oluşturmuştur. Günümüzde bu eserin İstanbul ve farklı illerde onlarca nüshasının yanı sıra yurtdışında da birçok nüshası mevcuttur. Coğrafya ile ilgili temel bilgileri aktararak başlayan eserin ilk dört bölümünde en çok bilinen denizler, dağlar, göller ve nehirler tanıtılmaktadır. Beşinci bölümde ise yüzlerce şehir hakkında temel bilgiler verilmektedir. Eserin, dönemi ve sonrasında başvuru kaynaklarından biri olmasının en temel sebepleri arasında bu şehirlerin harf sırasına göre sıralanması gelmektedir. Sipâhizâde Mehmed'in, eserinin en temel kaynağı XIV. yüzyıl İslam coğrafyacılarından Ebü'l-Fidâ'nın Takvîmü'l-büldân adlı coğrafya eseri olmuştur. Ayrıca eserinde otuzu aşkın farklı kaynaktan da istifade etmiştir. Evzahu'l-mesâlik ilâ ma'rifeti'l-büldân ve'l-memâlik'in İstanbul'daki nüshaları çalışma süresince gözden geçirilmiş, Sultan III. Murad'a sunulan tam nüshalardan biri seçilerek, bu nüshanın metni transkript edilmiş ve eser, dönemi ve sonrasındaki coğrafya çalışmaları arasındaki yeri ve tesirleri açısından incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Coğrafyası, Sipâhizâde Mehmed, Evzahu'l-Mesâlik, Esâmî-i Büldân.

Sipâhizâde Mehmed, one of the scholars and muslim judge of Ottoman Empire in the XVI century, has been an important reference source for his period with his work Evzahu'l-mesâlik-ma'rifeti'l-büldân ve'l-memâlik throughout history. Today, there are dozens of copies of this work in İstanbul as well as many copies in different countries. The most famous seas, mountains, lakes and rivers are introduced in the first four chapters of the work, which starts providing basic information about geography. In the fifth chapter, basic information about hundreds of cities is given. One of the most basic reasons why this work is referenced so often is that the cities are ordered alphabetically.The most basic source of Sipâhizâde Mehmed's work is Abu'l-Fida's Takvîmü'l-büldân. He is one of the Islamic geographers of XIV century. Sipâhizâde, also benefited from over thirty different sources in his work. In this study the copies of Evzahu'l-mesâlik ilâ ma'rifeti'l-büldân ve'l-memâlik in Istanbul have been reviewed, one of the copies presented to Sultan Murad III was transcribed and the work was analyzed in terms of its place and effect in geography studies.Keywords: Ottoman Geography, Sipâhizâde Mehmed, Evzahu'l-Mesâlik, Esâmî-i Büldân.